Trzy pozycje percepcyjne

Jak dotąd odkryłeś dwie perspektywy myślowe: asocjację oraz dysocjację. Dowiedziałeś się, że wykorzystując je we właściwy sposób, możesz wprowadzić istotne zmiany w swoim życiu.
Po pierwsze, chcielibyśmy nadać nowe nazwy asocjacji i dysocjacji. Bycie zasocjowanym może również oznaczać bycie w pozycji Ja" (ang. in self position). Doświadczasz świata, oglądając go własnymi oczami, czując reakcje własnego organizmu i myśląc o sprawach w kontekście własnych wartości i za pośrednictwem własnych filtrów umysłowych. Pozycja Ja" to jedna z perspektyw świata. Dysocjacja zapewnia Ci drugą perspektywę, w której jesteś obserwatorem przypatrującym się samemu sobie. To neutralny, zdystansowany punkt widzenia. Pozwala Ci on obserwować sytuację w sposób obiektywny.
Trzecia, nowa perspektywa, którą chcieliśmy Ci zaoferować, to bycie na miejscu innego (ang. in other positions) — doświadczasz wówczas tego, co czuje ktoś inny. Umiejętność stawiania się na miejscu innego jest szczególnie ważna i przydatna, gdy uczestniczysz w kłótni lub dyskusji z kimś — umożliwia ona dosłownie spojrzenie na sytuację czyimiś oczami. Postrzeganie jakiejś sytuacji tak, jak widzi ją ktoś inny, nie oznacza, że musisz zaakceptować taką perspektywę lub zrezygnować z własnego punktu widzenia. Dzięki takiemu spojrzeniu możesz uzyskać dodatkowe informacje, których potrzebujesz, żeby znaleźć „wspólny grunt" stanowiący punkt wyjścia dla rozwiązania problemów, które Was podzieliły.
Bycie na miejscu innego to jak bycie wewnątrz czyjegoś doświadczenia — niekiedy takie podejście nazywane jest empatią. To punkt widzenia, który przyjmujesz, gdy wczuwasz się w rolę innej osoby i doświadczasz czegoś, patrząc jej oczami, posługując się jej filtrami emocjonalnymi, także pamiętając o jej doświadczeniu życiowym i aktualnym stanie organizmu. Przyjęcie pozycji innego jest czymś, co ludzie robią w sposób naturalny i automatyczny, gdy kogoś kochają. To cudowne uczucie jedności i bycia razem wynika po części właśnie z tego rodzaju umiejętności dostrzegania poglądów, pragnień i sposobu widzenia świata ukochanej osoby.
Gdy prosimy kogoś, aby spojrzał na coś z naszej perspektywy, wymagamy, aby przyjął pozycję innego — nasz punkt widzenia konkretnego problemu — i postarał się zrozumieć emocje, jakie wywołuje w nas określona kwestia. Prosimy go, by posłużył się głęboką empatią, starając się czuć to, co my sami odczuwamy. Bardzo niewiele osób uczy się to robić w sposób dogłębny i spójny, mimo że umiejętność przyjęcia perspektywy innego oferuje potężną, nową perspektywę umożliwiającą analizę naszego zachowania lub ocenę dowolnej sytuacji.
Aby lepiej uświadomić sobie, czym jest pozycja innego, pomyśl, że znajdujesz się w sali kinowej i oglądasz ulubiony film — oczywiście wczuwasz się w emocje postaci i w wyobraźni zajmujesz jej miejsce."jeżeli na przykład ktoś jest ścigany, odczuwasz wszystko to, czego doświadcza osoba ścigana: pocą Ci się ręce, a serce wali jak młot, mimo tego, że siedzisz bezpiecznie w kinie. Wtedy naprawdę zajmujesz miejsce innego.
Odnoszący sukcesy aktorzy znani są z łatwości wczuwania się w graną postać i stawania się inną osobą. Pewien znany aktor powiedział, że w wyobraźni faktycznie stawał się graną postacią. Patrzył na świat w inny sposób, inaczej go rozumiał, a nawet spontanicznie postępował w sposób, który niekoniecznie odpowiadał jego stylowi bycia, ale z pewnością odpowiadał stylowi granej postaci.
Gandhi napisał, że przygotowując się do negocjacji, starał się patrzeć na sytuację oczami hindusów, muzułmanów i Brytyjczyków. Myślał o konkretnych osobach, które jego zdaniem reprezentowały poszczególne punkty widzenia, i starał się naśladować ich postawę ciała, aby w pełni zrozumieć ich sposób myślenia i poglądy dotyczące poszczególnych problemów.
Jedna z osób, które pracowały z Gandhim, powiedziała, że przed jedną z rund negocjacji Gandhi chodził po domu z rękoma złożonymi jak Brytyjczyk, z którym miał się spotkać, jednocześnie rozmyślając o wszystkich jego interesach. Jest to oczywiste odniesienie do pozycji innego. Gandhi powiedział również, że zastanawiał się, jak na wyniki negocjacji zareaguje świat — przyjmował perspektywę obserwatora — jeszcze zanim je zaproponował. Wiele jego mądrości wynikało z umiejętności patrzenia na sprawy z różnych perspektyw. Gdy przyjmujesz pozycję innego, uzyskujesz nowe, użyteczne informacje dotyczące tego, czego w danej sytuacji doświadcza inna osoba.
Być może najlepszym sposobem na uświadomienie sobie, jak ważna jest pozycja innego, jest wyobrażenie sobie sytuacji, w których tego rodzaju perspektywa nie występuje. Pomyśl, jak powszechne jest mimo wszystkich ograniczeń i szkód, jakie wyrządza, podejmowanie decyzji uwzględniających tylko jeden punkt widzenia. Na przykład firmy, które zanieczyszczają rzeki lub powietrze bądź wycinają lasy deszczowe dla krótkoterminowych zysków, podejmują decyzje uwzględniające wyłącznie ich perspektywę. Pomyśl o niegrzecznym lub despotycznym szefie, któremu być może kiedyś podlegałeś. Czyż nie miał zwyczaju podejmowania decyzji uwzględniających wyłącznie perspektywę „ja", nie myśląc o tym, co czujesz?
Prawdopodobnie jesteś w stanie przytoczyć wiele innych nieprzyjemnych przykładów z życia — sytuacji, w których ktoś nie podjął próby przyjęcia punktu widzenia innego i zrozumienia, jak to jest być tą drugą stroną. O ileż prostsze i przyjemniejsze byłyby kontakty międzyludzkie, gdyby obydwie strony naprawdę starały się uwzględniać to, co myśli i czuje druga osoba. Wykorzystaj poniższe ćwiczenie, aby rozwinąć umiejętność patrzenia na sytuację z perspektywy innego, a także postarać się zrozumieć, co myśli i czuje drugi człowiek.