Universum

Historia NLP jest to opowieść o nietypowym partnerstwie, które spowodowało nieoczekiwaną współpracę i zapoczątkowało świat zmian. Na początku lat 70. przyszły współtwórca NLP, Richard Bandler, był doktorantem studiów matematycznych na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Cruz. Początkowo większość swego czasu poświęcał informatyce. Zainspirowany przez przyjaciela rodziny, który znał wielu nowatorskich terapeutów tamtych lat, zdecydował się wkroczyć na ścieżkę psychologii. Po uważnym przestudiowaniu zachowania niektórych czołowych terapeutów Richard odkrył, że przez dokładne powielenie ich osobistych wzorców behawioralnych mógł otrzymywać podobne, pozytywne rezultaty w pracy z innymi osobami. To odkrycie legło u podstaw przełomowej metody NLP znanej pod nazwą modelowania ludzkiej doskonałości. Następnie poznał innego współtwórcę NLP — dr. Johna Grindera, profesora nadzwyczajnego lingwistyki. Kariera Johna Grindera była równie niezwykła jak Richarda. Jego umiejętność szybkiego przyswajania języków, akcentów i zachowań kulturowych została udoskonalona podczas pracy w specjalnych siłach zbrojnych Armii Stanów Zjednoczonych w Europie w latach 60. oraz później, gdy stał się członkiem wywiadu amerykańskiego w Europie. Zainteresowania Johna psychologią odpowiadały podstawowemu celowi lingwistyki — odkryciu ukrytej gramatyki myślenia i działania. Podobne zainteresowania wpłynęły na decyzję połączenia ich zdolności informatycznych i lingwistycznych oraz umiejętności naśladowania niewerbalnego zachowania w celu opracowania nowego „języka zmiany" (ang. language of change). Na początku, we wtorkowe wieczory Richard Bandler prowadził dla zgromadzonych studentów i mieszkańców grupę Gestalt Therapy. W trakcie tych spotkań wzorował się na kontrowersyjnym twórcy terapii Gestalt, niemieckim psychiatrze Fritzu Perlsie. Richard zaszedł tak daleko w naśladowaniu dr. Perlsa, że zapuścił brodę, stał się nałogowym palaczem i zaczął mówić po angielsku z niemieckim akcentem. W czwartkowe wieczory Grinder prowadził inną grupę przy użyciu werbalnych i niewerbalnych wzorców dr. Perlsa, z którymi się zapoznał i których stosowanie przez Richarda zaobserwował we wtorek. Zaczęli systematycznie pomijać to, co uważali za nieistotne fragmenty zachowania (niemiecki akcent, palenie), aż odkryli istotę technik Perlsa — tego, co odróżniało Perlsa od innych, mniej efektywnych terapeutów. Tak dali początek dyscyplinie zwanej modelowaniem ludzkiej doskonałości. Zachęceni sukcesem przeszli do badań nad metodami jednej z wielkich twórczyń terapii rodzinnej — Virginii Satir, oraz nad przełomowymi pracami filozofa i myśliciela — Gregory'ego Batesona. Richard zebrał swoje odkrycia w pracy magisterskiej opublikowanej później jako pierwszy tom książki The Structure of Magie. Bandler i Grinder stali się zespołem, a ich badania trwały nadal. Od wielu powstających w tym czasie kalifornijskich szkół alternatywnej myśli psychologicznej ich metody odróżniało poszukiwanie „esencji" zjawiska zmiany. Gdy Bandler i Grinder zaczęli prowadzić badania nad ludźmi z problemami, odkryli, że każda osoba, która miała jakąś fobię, myślała o tym, czego się bała, jak gdyby to się jej przytrafiało dokładnie w tym momencie. Podczas badań osób, którym udało się przełamać swój lęk, odkryli, że teraz swoje przeżycia z fobią widzą tak, jakby patrzyli na coś, co przytrafiło się komuś innemu. Można to porównać do oglądania z daleka przejażdżki na jednej z atrakcji parku rozrywki. Po tym prostym, a jednak niezwykle ważnym odkryciu Bandler i Grinder zdecydowali się systematycznie uczyć osoby z fobią, by odczuwały swe lęki, jak gdyby patrzyły na coś, co przytrafia się komuś innemu w oddali. W ten sposób lęk znikał natychmiast. Było to fundamentalne odkrycie dla nurtu NLP. To, jak ludzie myślą o czymś, powoduje dużą różnicę w tym, jak będą tego doświadczać. Szukając esencji zmiany u najlepszych mistrzów zmian, Bandler i Grinder zadawali najpierw pytania o to, co należy zmienić w pierwszej kolejności, zmiana czego jest najważniejsza oraz jakie miejsce jest najlepsze, by rozpocząć. Ich fachowość i rosnąca sława szybko umożliwiły im dostęp do niektórych z najlepszych przykładów ludzkiej doskonałości na świecie, włączając w to Miltona H. Ericksona, doktora medycyny, założyciela Amerykańskiego Towarzystwa Hipnozy Klinicznej, uważanego w świecie medycznym za czołowego hipnotyzera. Dr Erickson był równie oryginalny jak Bandler i Grinder. Jako młody chłopiec w latach 20. mieszkał na farmie w stanie Winsconsin. W wieku lat osiemnastu zachorował na polio i z powodu kłopotów z oddychaniem został umieszczony w „żelaznym płucu"6 i przeleżał ponad rok w kuchni domu rodzinnego. Choć dla większości z nas byłoby to więzienie, Ericksona zafascynowało zachowanie ludzi i swój czas poświęcił obserwacji świadomych i nieświadomych interakcji rodziny i przyjaciół. W oparciu o nabyte doświadczenie skonstruował uwagi, które wywoływały u ludzi wokół niego zawahanie lub opóźnioną reakcję, jednocześnie cały czas doskonaląc swe umiejętności obserwacji i zdolności językowe. Gdy na tyle powrócił do zdrowia, by opuścić „żelazne płuco", sam nauczył się chodzić obserwując, jak robiła to jego młodsza siostra. Chociaż wciąż potrzebował kul, przed pójściem na studia wybrał się na samotną wyprawę kajakiem. Uzyskał stopień naukowy doktora medycyny, a następnie psychologa. Jego wcześniejsze doświadczenia i osobiste przejścia spowodowały, że stał się bardzo wrażliwy na subtelne wpływy języka i zachowania. Podczas studiów medycznych zaczął interesować się hipnozą, wyprowadzając ją znacznie poza patrzenie na kołyszące się wahadełko i monotonne sugerowanie senności. Zauważył, że w momencie gdy przez mózgi jego rodziców przepływały myśli i odczucia, na krótko wchodzili w naturalny stan podobny do transu. Ten stan postanowił wykorzystać do wprowadzania w stan hipnozy. W późniejszych latach stał się znanym mistrzem hipnozy niebezpośredniej i człowiekiem, który mógł wprowadzić osobę w stan głębokiej hipnozy, opowiadając tylko różne historie. W latach 70. dr Erickson stał się bardzo znany wśród lekarzy medycyny, a nawet napisano o nim kilka książek. Jednak niewielu jego uczniów potrafiło odtworzyć jego prace lub wyniki. Dr Erickson był często nazywany „zranionym uzdrowicielem", ponieważ wielu jego współpracowników uważało, że jego osobiste przejścia wpłynęły na to, że stał się światowej sławy terapeutą. Kiedy Richard Bandler zadzwonił, by umówić się z dr. Ericksonem na spotkanie, przez przypadek telefon odebrał on osobiście. Choć Bandler i Grinder dzwonili z polecenia Gregory'ego Batesona, Erickson odpowiedział, że jest bardzo zajętym człowiekiem. Bandler odpowiedział wtedy: „Niektórzy, doktorze Erickson, wiedzą, jak stworzyć czas", kładąc nacisk na „doktorze Erickson" oraz dwa ostatnie słowa. Erickson odpowiedział „Przyjdźcie, kiedy chcecie", również akcentując ostatnie dwa słowa. Choć brak stopnia naukowego z psychologii Bandlera i Grindera był czymś, co według dr. Erikcona przemawiało na ich niekorzyść, zaintrygowało go, że ci dwaj mężczyźni mogli odkryć to, co tak wielu pominęło. Przecież dopiero co jeden z nich rozmawiał z nim, stosując jedno z jego odkryć języka hipnozy, znane teraz pod nazwą polecenia osadzanego. Akcentując słowa „doktorze Erickson, stworzyć czas", utworzył w większym zdaniu drugie niezależne, które miało efekt polecenia hipnotycznego. Bandler i Grinder przyjechali do Phoenix w Arizonie do domu dr. Ericksona, w którym znajdowało się także jego biuro, aby zastosować swe nowo zdobyte umiejętności modelowania do prac utalentowanego hipnotyzera. Połączenie legendarnych zdolności hipnotyzerskich dr. Ericksona z umiejętnościami modelowania Bandlera i Grindera spowodowało eksplozję nowych technik terapeutycznych. Ich współpraca z dr. Ericksonem była potwierdzeniem tego, że znaleźli sposób na zrozumienie i odtwarzanie ludzkiej doskonałości. Mniej więcej w tym samym czasie prowadzone przez nich zajęcia w college'u oraz wieczorne grupy przyciągały coraz większe rzesze studentów chętnych do poznania nowej technologii zmiany. W kolejnych latach pewna ich liczba, włączając w to Leslie Cameron-Bandler, Judith DeLozier, Roberta Diltsa i Davida Gordona, przyczyni się znacznie do dalszego rozwoju tej dziedziny. Nowe podejście do komunikacji i zmiany zaczęło się rozpowszechniać w kraju. Steve Andreas, w tym czasie znany terapeuta metody Gestalt, aby poznać nowe techniki, odłożył na bok to, czym się zajmował. Szybko zdecydował, że NLP było tak ważnym i przełomowym odkryciem, że wraz ze swoją żoną i partnerką Connirae Andreas zaczęli nagrywać seminaria prowadzone przez Bandlera i Grindera, a następnie przepisywać je i wydawać w formie książek. Ich pierwsza książka Frogs into Princes stała się pierwszym bestsellerem o NLP. W 1979 roku obszerny artykuł na temat NLP ukazał się w piśmie Psychology Today i nosił tytuł „People Who Read People", czyli „Ludzie, którzy czytają ludzi". Nurt NLP był na dobrej drodze. Dziś metodologia NLP leży u podstaw wielu podejść do komunikacji i zmiany. Spopularyzowane między innymi przez Anthony'ego Robbinsa i Johna Bradshawa fragmenty NLP trafiły do sal treningowych, na seminaria o komunikacji, do sal lekcyjnych i rozmów. Kiedy ktoś mówi o modelowaniu struktury ludzkiej doskonałości, wchodzeniu w stan, budowaniu kontaktu, tworzeniu wizji optymalnej przyszłości lub jak bardzo jest „wizualny", posługuje się pojęciami z NLP. Cieszymy się, że NLP staje się w końcu lepiej znaną dziedziną nauki. Mały zasób wiedzy może być niebezpieczny. Może też nie wystarczać. Wiedza o modelowaniu ludzkiej doskonałości jest czymś innym i mniej ważnym niż umiejętność jej stosowania. Pewna wiedza o NLP jest czymś innym niż szansa, by wykorzystać tę metodologię do własnych celów. Dlatego piszę tę publikację.

Jak można mówić, że ludzie mają wszelkie niezbędne zasoby, gdy tak wielu z nas jest nieszczęśliwych? Kiedy coś nie wychodzi, większość ludzi dalej robi to, co robiła i co nie zadziałało — zazwyczaj tylko mocnej i głośniej się starając. Należy jednak pamiętać, że nasze ograniczenia nie dotyczą terenu, tylko naszych map. Aby oglądać te same widoki, wystarczy iść dalej tą samą drogą. Jeśli jednak chcesz czegoś innego, zrób coś inaczej. Nie wystarczy zbadać, dlaczego dochodzisz lub nie dochodzisz tam, dokąd chcesz. Bez względu na liczbę pytań dlaczego i po co, wciąż idziesz tą samą starą drogą. Zamiast tego skoncentruj się więc na sposobie, w jaki dochodzisz lub nie dochodzisz do wyznaczonego miejsca, oraz na tym, czego oczekujesz od życia. Z NLP możesz polepszyć i wzbogacić mapy umysłowe, odkryć, co powoduje różnicę między niepowodzeniem a sukcesem, między dobrym a świetnym, między wypełnieniem a spełnieniem.

Co mógłbyś osiągnąć, gdybyś w odpowiednich momentach był bardziej pewny siebie? Które z pozytywnych uczuć z przeszłości chciałbyś ponownie przeżyć, gdybyś mógł przenieść je z momentu, w którym się zdarzyły w Twoim życiu, do miejsca, w których ich potrzebujesz? W dokonaniu tego pomoże Ci właśnie Krąg doskonałości. 1. Przeżyj na nowo uczucie pewności siebie. Wstań i pozwól sobie wrócić myślami do czasu, gdy byłeś bardzo, nawet nadmiernie pewny siebie. Ponownie przeżyj ten moment, obserwując to, co widziałeś, oraz słuchając tego, co słyszałeś. 2. Krąg doskonałości. Czując wzrastającą pewność siebie, wyobraź sobie wokół stóp na podłodze kolorowy okrąg. Jakiego powinien być koloru? Czy chciałbyś, by wydawał także dźwięk, na przykład cichy pomruk, który podkreślałby, że jest on potężny? Gdy uczucie pewności osiągnie najwyższe natężenie, wyjdź z koła, pozostawiając uczucie pewności w środku. Jest to nietypowa prośba, ale dasz radę. 3. Wybierz sygnały. Teraz pomyśl o konkretnym momencie w przyszłości, w którym chciałbyś mieć to poczucie pewności. Przyjrzyj się i posłuchaj, co będzie się działo tuż przed momentem, w którym potrzebna Ci będzie pewność siebie. Sygnałem mogą być drzwi do biura szefa, dźwięk telefonu lub wyczytanie Twojego nazwiska jako następnego mówcy. 4. Łączenie. Zaraz po wybraniu w umyśle sygnału wejścia wkrocz ponownie do kręgu i poczuj pewność siebie. Wyobraź sobie przyszłość, w której wokół Ciebie dzieje się ta sytuacja, a Ty masz dostępne uczucie pewności siebie. 5. Sprawdź rezultaty. Teraz ponownie wyjdź z kręgu, pozostawiając w nim uczucie pewności siebie. Poza kręgiem pomyśl jeszcze raz przez chwilę o nadchodzącym wydarzeniu. Odkryjesz, że w Twoim umyśle pojawia się automatycznie uczucie pewności siebie. To oznacza, że zaprogramowałeś się już na nadchodzące wydarzenie. Czujesz się lepiej i spokojniej, choć to zdarzenie nawet jeszcze się nie wydarzyło. Gdy nadejdzie, okaże się, że odpowiadasz z naturalnie większą pewnością siebie. W punkcie 1. ważne jest pełne przeżycie na nowo doświadczenia, aby wzmocnić związane z nim emocje. Wyobraź sobie, że znów jesteś w takiej sytuacji. Siedź lub stój w tej samej pozycji co wtedy i wykonuj te same gesty. W punkcie 2. musisz przez chwilę utworzyć obraz idealnego według Ciebie kręgu doskonałości. Następnie masz go dołączyć do uczucia pewności siebie z punktu 1. Czasami pomóc może kilkakrotne wchodzenie i wychodzenie z kręgu, aby wzmocnić emocje i upewnić się, że obraz kręgu stał się stymulatorem pozytywnych odczuć. W punkcie 3. musisz upewnić się, że właśnie te wybrane sygnały zauważysz tuż przed momentem, w którym będziesz chciał skorzystać z poczucia pewności siebie. Jeśli sygnał pojawi się zbyt późno, zaczniesz już czuć się źle, zanim nastąpi wywołanie pozytywnego uczucia. To łatwo naprawić. Wystarczy wyszukać jakiś wcześniejszy sygnał i skorzystać z niego. W punkcie 4. chcesz wkroczyć do kręgu, gdy tylko zauważysz sygnał. To zagwarantuje, że wywołanie pozytywnego uczucia wystąpi, zanim jeszcze będzie naprawdę potrzebne. W ten sposób krąg doskonałości łączy się z sygnałami, które wcześniej wskazywały na kłopotliwą sytuację. W punkcie 5. sprawdzasz trwałość połączenia. Przy takim połączeniu sygnał będzie się automatycznie kończył wywołaniem pozytywnych uczuć z kręgu doskonałości. W przeciwnym razie należy wrócić i znaleźć słaby punkt, aby go wzmocnić. Przy stosowaniu NLP inicjatywa należy do Ciebie. Sam decydujesz, jak chcesz reagować na różne zdarzenia w życiu. W tym przypadku wziąłeś doświadczone w przeszłości uczucie pewności siebie i przyłączyłeś je do przyszłej sytuacji, która wcześniej wydawała się onieśmielająca. Ten proces można wykorzystywać do wielu różnych przyszłych wydarzeń i z dowolną liczbą różnych odczuć. Co więcej, ćwiczenie Krąg doskonałości ma zastosowanie nie tylko do problemów. Można również ulepszyć coś, co robi się dobrze. Powiedzmy, że umiesz już tworzyć systematyczne i dobrze zorganizowane prezentacje. Czasami jednak słyszysz komentarz, że są również trochę za „suche". Nie potrzebujesz większej pewności siebie, ale warto by było dodać trochę figlarności, żartobliwości lub żwawości, dzięki którym prezentacje stałyby się jeszcze lepsze. W tym celu można zastosować Krąg doskonałości i utworzyć w nim kolejną doskonałość w ten sam sposób, co w celu wyeliminowania problemów. Jeśli ktoś miał kiedykolwiek jakiś potencjał, nawet tylko przez chwilę, ma go na zawsze. Krąg doskonałości pozwoli Ci skorzystać z tego potencjału w wybranym przez Ciebie momencie. W dowolnej sytuacji możesz zdecydować, jak chcesz się czuć i jak reagować. Możesz żyć celowo. Naprawdę posiadasz cały potrzebny potencjał wewnętrzny, którego mógłbyś chcieć i potrzebować.