Universum

Zwykle osoba niewierząca w siebie, która nie wie, jak czuć się ze sobą dobrze, przyjęłaby postawę obronną, gdyby ktoś inny znalazł jakąś wadę związaną z jej osiągnięciami, wartościami lub celami. Poczułaby się zraniona i bezradna, gdyby była krytykowana niemal przez wszystkich. Mogłaby zatem „oddawać" słowne ciosy — w jakiś sposób znajdować winę w innych osobach, starając się utrzymać własną wiarę w siebie. Mogłaby też poczuć się zdruzgotana taką krytyczną uwagą i stracić zainteresowanie pozostałymi opiniami krytykującego. Nie byłaby w stanie zauważyć, że każdy ma własną, unikalną perspektywę oraz model świata. Nie potrafiłaby obiektywnie porównać opinii innej osoby ze swoją. Na domiar złego wiele osób bez wiary w siebie w rzeczywistości ignoruje własne uczucia i wartość, starając się sprawić przyjemność osobie krytykującej poprzez bycie „zgodnym" — niezależnie od tego, jak niesprawiedliwie są traktowane.
Dla porównania osoba o silnej wierze w siebie czuje się ze sobą dobrze, a w takiej samej trudnej sytuacji miałaby dość siły, aby zapoznać się z punktem widzenia innej osoby i należycie go ocenić. Nie czułaby się zmuszona do zaakceptowania lub odrzucenia punktu widzenia rozmówcy. Akceptując siebie, nie czułaby oporu, aby przyjąć to, że każdy z nas ma odmienny, osobisty model świata. Jeżeli jednak osoba ciesząca się silną wiarą w siebie poczułaby się w jakiś sposób obrażona, z łatwością poinformowałaby o tym rozmówcę i podjęła właściwe działania zmierzające do osiągnięcia rozwiązania typu „wygrana-wygrana" zawsze wtedy, kiedy byłoby to możliwe.
Powiedziano, że jedna z kluczowych różnic między skutecznymi a nieskutecznymi sprzedawcami wiąże się z umiejętnością beznamiętnego reagowania na nieustanne przypadki odrzucania ich samych oraz ich produktu. Sprzedawcy muszą na co dzień stawiać czoła odrzuceniu i skutecznie je przezwyciężać — w przeciwnym razie nie popracowaliby długo w dziale sprzedaży. A ponieważ dochód ze sprzedaży jest raczej bezpośrednio związany z liczbą nawiązywanych codziennie kontaktów, im lepiej radzisz sobie z odrzuceniem, tym większa jest szansa na to, że osiągniesz sukces.

Bardzo zbliżonym nietwórczym stanem umysłu jest bolesna nieśmiałość, która zwykle wiąże się z tym, że czujemy się krytykowani lub deprecjonowani przez innych, a nie przez wewnętrzny krytyczny głos. Wiele osób odczuwa nieśmiałość, gdy odkryje, że jest przedmiotem krytyki. Wiele jednak odczuwa nieśmiałość nawet w samotności. To, że ktoś, kto jest zupełnie sam, może czuć się „krytykowany", a co za tym idzie, odczuwać nieśmiałość, jest doskonałym przykładem tego, że to nasze myślenie (a nie czynniki zewnętrzne) wpływa na wiarę w siebie.
Właśnie teraz poświęć chwilę, aby wykonać pewien eksperyment myślowy. Pomyśl o czasie, kiedy czułeś się szczególnie nieśmiały. Może to być niedawne doświadczenie nieśmiałości — możliwe też, że sytuacja taka miała miejsce dawno temu. Tak czy inaczej, pomyśl o takim okresie — zobacz to, co wtedy widziałeś, usłysz to, co wtedy słyszałeś, i poczuj to, co wtedy czułeś.
Jeżeli w pełni odtworzyłeś doświadczenie bycia nieśmiałym, prawdopodobnie czujesz się trochę nieśmiały właśnie teraz. Wykorzystajmy to uczucie, aby wprowadzić nieco zmian. W której części Twojego ciała najbardziej odczuwasz nieśmiałość? Poświęć chwilę i zwróć na to uwagę.
Następnie odpręż się i pozwól, aby poczucie nieśmiałości stało się trochę intensywniejsze. Spraw, aby stało się ono tak silne, że będziesz mógł je zobaczyć jako obraz widziany oczami umysłu. Teraz weź taki obraz (niezależnie od tego, jak właściwie będzie wyglądać) i spraw, aby stał się mniejszy, ciemniejszy i czarno-biały, a następnie odsuń go daleko od siebie. Czy nadal czujesz to samo? Czy czujesz się inaczej? To ważne, abyś w tej chwili nie oceniał wartości swoich uczuć — po prostu zwróć uwagę na to, jak się czujesz.
Teraz powiększ ten sam obraz, pokoloruj oraz przybliż. Jak się teraz czujesz? Zwykle osoby, które próbują wykonać ten eksperyment myślowy, mówią o potężnej zmianie związanej z fizycznym sposobem odczuwania nieśmiałości. Następnie spraw, aby taki obraz ponownie stał się mniejszy, ciemniejszy, czarno-biały i oddalony, tak abyś mógł poczuć się bardziej komfortowo. Zmieniając intensywność obrazu poprzez inteligentne wykorzystanie submodalności, możesz poczuć się bardziej lub mniej nieśmiały. Który sposób myślenia o tym doświadczeniu wolałbyś zapamiętać?

Dla większości ludzi jedną z największych przeszkód uniemożliwiających bycie sobą jest obawa przed krytyką. Ponieważ nasze relacje z innymi są źródłem największych radości (a także źródłem innych ważnych rzeczy, takich jak pożywienie albo praca), wszyscy odczuwamy potrzebę wpasowania się w krąg innych ludzi i nawiązania z nimi dobrych kontaktów. Krytyka ze strony innych często postrzegana jest jako groźna i niebezpieczna. Aby chronić się przed taką krytyką, często ostrzegamy lub krytykujemy samych siebie. Czy kiedykolwiek słyszałeś w umyśle głos, który mówił Ci, że nie możesz wykonać jakiegoś zadania, albo że nie uda Ci się wykonać go tak dobrze, jakbyś chciał, bądź też że jesteś po prostu głupi lub niekompetentny? Wszyscy z nas czasami słuchają takiego głosu. W poprzednim rozdziale przedstawiliśmy kilka konkretnych strategii umożliwiających radzenie sobie z samokrytycznymi głosami.