Universum

Wszystkie trzy perspektywy (ja, inny i obserwator) są źródłem unikalnych informacji i zrozumienia. Gdy jesteś w stanie swobodnie przełączać się między nimi, suma wszystkich uzyskanych informacji zapewni Ci podstawę do zdobycia prawdziwej mądrości. Robert Dilts, jeden z twórców NLP, powiedział: „Doskonałość jest pełnym pasji zaangażowaniem w coś z perspektywy ja. Mądrość jest umiejętnością świadomego przełączania się między perspektywami ja, innego oraz obserwatora". Im lepiej potrafisz to robić, tym bardziej zwiększysz swoją osobistą efektywność. Rozwiniesz również umiejętność podtrzymywania przynoszących dobre rezultaty procesów myślowych, niezależnie od tego, czy bierzesz udział w negocjacjach, czy prowadzisz prezentację, nawiązujesz kontakt z nowym klientem, czy odpowiadasz na pytanie dziecka. Wreszcie, gdy będziesz wykorzystywać te procesy, zwiększysz elastyczność umysłu i zyskasz umiejętności skutecznego i pozytywnego radzenia sobie z różnymi osobami oraz sytuacjami.
Umiejętność całkowitego angażowania się w perspektywę ja, innego lub obserwatora jest w dzisiejszym świecie dość rzadka. Einstein, Gandhi, Mozart, Disney oraz wielu innych geniuszy pisało o tych punktach widzenia i twierdziło, że aktywnie wykorzystywali takie zróżnicowane perspektywy jako część swoich procesów myślowych. Na przykład Einstein wykorzystał perspektywy ja oraz obserwatora, aby stworzyć teorię względności. Wyobrażał sobie, jakby się czuł, podróżując na końcu promienia świetlnego z prędkością 300 tysięcy kilometrów na sekundę, podczas gdy „inny" Einstein oglądałby go z perspektywy obserwatora. Tego rodzaju przemyślenia stały się fundamentem teorii, która całkowicie zmieniła nasze myślenie o strukturze wszechświata.
Walt Disney również stosował wspomniane perspektywy, wykorzystując wyobraźnię w procesie tworzenia nowych historii. „Zamieniał się miejscami" z publicznością na etapie planowania i projektowania, ponieważ chciał móc spojrzeć na powstającą historię z jej punktu widzenia. Ponieważ umiejętność świadomego przełączania się między wspomnianymi perspektywami jest tak wartościowa, poświęć nieco czasu na wykonanie ćwiczeń 30 i 31. Jeżeli naprawdę się w nie zaangażujesz, odkryjesz, jak bardzo przydają się w procesie przyjmowania każdej z tych pozycji percepcyjnych.

1. Sytuacja konfliktowa. Powróć do tej samej sytuacji konfliktowej, którą wykorzystywałeś w poprzednim ćwiczeniu.
2. Perspektywa „ja". Ponownie przyjmij perspektywę „ja" w tej sytuacji. Tym razem nie musisz odtwarzać całego filmu, o ile tylko w pełni zaangażujesz się w sytuację.
3. Pozycja „innego". Teraz w ten sam sposób przyjmij perspektywę innego. I tym razem nie musisz odtwarzać całego filmu, o ile tylko całkowicie zaangażujesz się w rolę drugiej osoby.
4. Przyjmij perspektywę obserwatora. Teraz przejdź do perspektywy, dzięki której możesz wyraźnie zobaczyć zarówno siebie, jak i drugą osobę. Upewnij się, że tego rodzaju obserwator znajduje się w takiej samej odległości od Ciebie, jak od drugiej osoby. Upewnij się również, że obserwujesz sytuację z miejsca, w którym Twoje oczy znajdują się na wysokości oczu Twoich i drugiej osoby — ani wyżej, ani niżej.
5. Odtwórz film jako obserwator. Teraz odtwórz cały film, przypatrując się i przysłuchując rozwojowi sytuacji jako obserwator — tak jakbyś obserwował wspomniane dwie osoby po raz pierwszy. Przyjmując taką neutralną perspektywę, zwróć baczną uwagę na zachodzące między Wami interakcje. Przyjrzyj się zwłaszcza temu, jak działania jednej osoby wpływają na motywację lub pobudzenie drugiej, jak zachowanie jednej osoby wywołuje określone uczucia u drugiej i vice versa. Dowiedz się o tej interakcji wszystkiego, czego możesz, patrząc na nią właśnie z perspektywy obserwatora. Jak się czujesz, obserwując tę interakcję z tej pozycji?
W trakcie wykonywania tego ćwiczenia wiele osób zyskuje ważne i użyteczne zrozumienie tego, jak ich własne zachowanie wywołuje określone reakcje u innych (i vice versa). Poza tym często doświadczają głębokiego współczucia dla obydwu osób zaangażowanych w spór.

1. Sytuacja konfliktowa. Pomyśl o umiarkowanie trudnym, konkretnym wydarzeniu, w trakcie którego pokłóciłeś się lub popadłeś z kimś w konflikt.
2. Perspektywa „ja". Obejrzyj film z tej sytuacji z własnej perspektywy. Wyobraź sobie, że przeżywasz to wydarzenie jeszcze raz — patrzysz własnymi oczami, ponownie doświadczając tego, co się faktycznie zdarzyło. Zwróć uwagę na to, co słyszysz i czujesz — na wszystkie dostępne informacje. Gdy dotrzesz do końca epizodu, przewiń film i zatrzymaj go na samym początku takiej konfliktowej sytuacji.
3. Przyjrzyj się drugiej osobie. Gdy film zostanie zatrzymany „na podglądzie" na samym początku, przyjrzyj się drugiej osobie. Zwróć uwagę na to, jak oddycha, jaką ma postawę ciała, na ton głosu i szybkość mówienia, wyraz twarzy, sposób poruszania się i wszystkie informacje niewerbalne, dzięki którym dowiadujesz się, czego doświadcza. Możesz również przypomnieć sobie wszystkie własne doświadczenia związane z tą osobą oraz wszystko, co wiesz o jej upodobaniach, nastawieniu, życiu i rzeczach, które sprawiły, że jest tym, kim jest.
4. Przyjmij perspektywę innego. Teraz pozwól, aby Twoja świadomość znalazła się poza ciałem i dostosowała się do sposobu postrzegania świata przez drugą osobę — możesz sobie wyobrazić, że patrzysz jej przez ramię, widząc to, co widzi, i słysząc to samo, co ona.
Zacznij wczuwać się w jej upodobania i uprzedzenia, a także osobistą historię, mówiąc sobie: „Jestem osobą, która..." i wymieniając listę cech i charakterystyk, o których wiesz.
Pozwól, aby Twoja świadomość znalazła się w ciele drugiej osoby — naśladuj jej postawę i sposób poruszania się, a także wszystkie pozostałe elementy zachowania niewerbalnego, które niegdyś zauważyłeś. Gdy jeszcze bardziej zaangażujesz się w proces stawania się tą osobą, naprawdę poczujesz, jak to jest być „tym drugim".
5. Odtwórz film z perspektywy innego. Teraz jeszcze raz odtwórz ten sam film przedstawiający sytuację konfliktową, ale tym razem z perspektywy drugiej osoby. Z jakimi doświadczeniami wiąże się dla Ciebie ta sama sytuacja konfliktowa, gdy jesteś drugą osobą? Co dokładnie czujesz? Jakie są Twoje pragnienia, nadzieje i obawy? Jakie są Twoje pozytywne intencje i jak masz zamiar poradzić sobie z tą trudną sytuacją? Jak postrzegasz własne zachowanie i jakie emocje odczuwasz w związku z nim? Czego jeszcze możesz dowiedzieć się o doświadczeniach tej osoby?
6. Powróć do perspektywy „ja"'. Pozwól, aby Twoja świadomość ponownie uniosła się w górę i powróciła do Twojego własnego ciała. Poświęć tyle czasu, ile będziesz potrzebować, aby całkowicie powrócić do bycia sobą, jeszcze zanim otworzysz oczy — pozbądź się wszystkich elementów tożsamości drugiej osoby.
Większość ludzi, którzy zadają sobie trud, aby dokładnie wykonać powyższe ćwiczenie, dowiaduje się bardzo wiele o drugiej osobie oraz o tym, jak wygląda w jej oczach. Zwykle tego rodzaju informacje zawierają istotne komunikaty dotyczące sposobów rozpoczęcia poszukiwań wspólnej podstawy dla porozumienia i rozwiązania konfliktu.
W poprzednim ćwiczeniu dowiedziałeś się, jak opuszczać perspektywę ,,ja" i wchodzić w perspektywę innego, aby w pełni doświadczyć, jak wygląda świat widziany oczami drugiej osoby. Wcześniej dowiedziałeś się, jak przejmować perspektywę obserwatora w związku z własnym doświadczeniem, aby zdystansować się od nieprzyjemnych emocji i stać się bardziej kreatywnym. Istnieje jednak inny sposób na wykorzystanie pozycji obserwatora: obserwowanie interakcji między Tobą a drugą osobą. Wykorzystaj opisane poniżej ćwiczenie, aby doświadczyć, jak bardzo pożyteczne może okazać się takie podejście.

Jak dotąd odkryłeś dwie perspektywy myślowe: asocjację oraz dysocjację. Dowiedziałeś się, że wykorzystując je we właściwy sposób, możesz wprowadzić istotne zmiany w swoim życiu.
Po pierwsze, chcielibyśmy nadać nowe nazwy asocjacji i dysocjacji. Bycie zasocjowanym może również oznaczać bycie w pozycji Ja" (ang. in self position). Doświadczasz świata, oglądając go własnymi oczami, czując reakcje własnego organizmu i myśląc o sprawach w kontekście własnych wartości i za pośrednictwem własnych filtrów umysłowych. Pozycja Ja" to jedna z perspektyw świata. Dysocjacja zapewnia Ci drugą perspektywę, w której jesteś obserwatorem przypatrującym się samemu sobie. To neutralny, zdystansowany punkt widzenia. Pozwala Ci on obserwować sytuację w sposób obiektywny.
Trzecia, nowa perspektywa, którą chcieliśmy Ci zaoferować, to bycie na miejscu innego (ang. in other positions) — doświadczasz wówczas tego, co czuje ktoś inny. Umiejętność stawiania się na miejscu innego jest szczególnie ważna i przydatna, gdy uczestniczysz w kłótni lub dyskusji z kimś — umożliwia ona dosłownie spojrzenie na sytuację czyimiś oczami. Postrzeganie jakiejś sytuacji tak, jak widzi ją ktoś inny, nie oznacza, że musisz zaakceptować taką perspektywę lub zrezygnować z własnego punktu widzenia. Dzięki takiemu spojrzeniu możesz uzyskać dodatkowe informacje, których potrzebujesz, żeby znaleźć „wspólny grunt" stanowiący punkt wyjścia dla rozwiązania problemów, które Was podzieliły.
Bycie na miejscu innego to jak bycie wewnątrz czyjegoś doświadczenia — niekiedy takie podejście nazywane jest empatią. To punkt widzenia, który przyjmujesz, gdy wczuwasz się w rolę innej osoby i doświadczasz czegoś, patrząc jej oczami, posługując się jej filtrami emocjonalnymi, także pamiętając o jej doświadczeniu życiowym i aktualnym stanie organizmu. Przyjęcie pozycji innego jest czymś, co ludzie robią w sposób naturalny i automatyczny, gdy kogoś kochają. To cudowne uczucie jedności i bycia razem wynika po części właśnie z tego rodzaju umiejętności dostrzegania poglądów, pragnień i sposobu widzenia świata ukochanej osoby.
Gdy prosimy kogoś, aby spojrzał na coś z naszej perspektywy, wymagamy, aby przyjął pozycję innego — nasz punkt widzenia konkretnego problemu — i postarał się zrozumieć emocje, jakie wywołuje w nas określona kwestia. Prosimy go, by posłużył się głęboką empatią, starając się czuć to, co my sami odczuwamy. Bardzo niewiele osób uczy się to robić w sposób dogłębny i spójny, mimo że umiejętność przyjęcia perspektywy innego oferuje potężną, nową perspektywę umożliwiającą analizę naszego zachowania lub ocenę dowolnej sytuacji.
Aby lepiej uświadomić sobie, czym jest pozycja innego, pomyśl, że znajdujesz się w sali kinowej i oglądasz ulubiony film — oczywiście wczuwasz się w emocje postaci i w wyobraźni zajmujesz jej miejsce."jeżeli na przykład ktoś jest ścigany, odczuwasz wszystko to, czego doświadcza osoba ścigana: pocą Ci się ręce, a serce wali jak młot, mimo tego, że siedzisz bezpiecznie w kinie. Wtedy naprawdę zajmujesz miejsce innego.
Odnoszący sukcesy aktorzy znani są z łatwości wczuwania się w graną postać i stawania się inną osobą. Pewien znany aktor powiedział, że w wyobraźni faktycznie stawał się graną postacią. Patrzył na świat w inny sposób, inaczej go rozumiał, a nawet spontanicznie postępował w sposób, który niekoniecznie odpowiadał jego stylowi bycia, ale z pewnością odpowiadał stylowi granej postaci.
Gandhi napisał, że przygotowując się do negocjacji, starał się patrzeć na sytuację oczami hindusów, muzułmanów i Brytyjczyków. Myślał o konkretnych osobach, które jego zdaniem reprezentowały poszczególne punkty widzenia, i starał się naśladować ich postawę ciała, aby w pełni zrozumieć ich sposób myślenia i poglądy dotyczące poszczególnych problemów.
Jedna z osób, które pracowały z Gandhim, powiedziała, że przed jedną z rund negocjacji Gandhi chodził po domu z rękoma złożonymi jak Brytyjczyk, z którym miał się spotkać, jednocześnie rozmyślając o wszystkich jego interesach. Jest to oczywiste odniesienie do pozycji innego. Gandhi powiedział również, że zastanawiał się, jak na wyniki negocjacji zareaguje świat — przyjmował perspektywę obserwatora — jeszcze zanim je zaproponował. Wiele jego mądrości wynikało z umiejętności patrzenia na sprawy z różnych perspektyw. Gdy przyjmujesz pozycję innego, uzyskujesz nowe, użyteczne informacje dotyczące tego, czego w danej sytuacji doświadcza inna osoba.
Być może najlepszym sposobem na uświadomienie sobie, jak ważna jest pozycja innego, jest wyobrażenie sobie sytuacji, w których tego rodzaju perspektywa nie występuje. Pomyśl, jak powszechne jest mimo wszystkich ograniczeń i szkód, jakie wyrządza, podejmowanie decyzji uwzględniających tylko jeden punkt widzenia. Na przykład firmy, które zanieczyszczają rzeki lub powietrze bądź wycinają lasy deszczowe dla krótkoterminowych zysków, podejmują decyzje uwzględniające wyłącznie ich perspektywę. Pomyśl o niegrzecznym lub despotycznym szefie, któremu być może kiedyś podlegałeś. Czyż nie miał zwyczaju podejmowania decyzji uwzględniających wyłącznie perspektywę „ja", nie myśląc o tym, co czujesz?
Prawdopodobnie jesteś w stanie przytoczyć wiele innych nieprzyjemnych przykładów z życia — sytuacji, w których ktoś nie podjął próby przyjęcia punktu widzenia innego i zrozumienia, jak to jest być tą drugą stroną. O ileż prostsze i przyjemniejsze byłyby kontakty międzyludzkie, gdyby obydwie strony naprawdę starały się uwzględniać to, co myśli i czuje druga osoba. Wykorzystaj poniższe ćwiczenie, aby rozwinąć umiejętność patrzenia na sytuację z perspektywy innego, a także postarać się zrozumieć, co myśli i czuje drugi człowiek.