Universum

Co jest przyczyną, że identyfikujemy się z czymś poza sobą, z grupą,

organizacją, narodem? Dlaczego nazywam siebie chrześcijaninem,

hindusem czy buddystą, albo zostają członkiem którejś z niezliczonych

sekt? Należymy do tej czy też innej, religijnej albo politycznej grupy, dzięki

tradycji lub przyzwyczajeniu, dzięki własnemu impulsowi lub przesądom,

czy też z lenistwa albo naśladownictwa. A wzorując się na innych

utożsamiamy się z daną grupą, co kładzie kres wszelkiej twórczej myśli i

rozumieniu; i człowiek staje się pionkiem w rękach partyjnego czy

religijnego kierownika, albo swego ulubionego przywódcy.

Parę dni temu ktoś powiedział iż czuje się wyznawcą Krishnamurtiego, o

kimś innym zaś wspomniał, że tamten należy do innej grupy. Ale mówiąc

to nie zdawał sobie zupełnie sprawy, co znaczy taka przynależność; a nie

był to wcale człowiek niemądry, był kulturalny, oczytany, rozsądny, nie był

też sentymentalny i nie traktował spraw emocjonalnie, raczej odwrotnie,

patrzył jasno i trzeźwo.

Dlaczegóż został wyznawca, Krishnamurtiego ? Najpierw szedł za

wzorem innych, należał do rozmaitych grup i organizacji, aż wreszcie

poczuł się nimi znużony i znalazłszy nowego człowieka stał się jego

wyznawcą i z nim się utożsamił. Ze słów jego można było wywnioskować

że swe poszukiwania uważa za skończone. Zarzucił kotwicę, i na tym

kończy swe wędrówkę odkrywczą. Wybrał i nic już nie będzie mogło

ruszyć go z tego stanowiska. Zapuści teraz wygodnie korzenie i będzie

stosował się z żarliwością do wszystkiego co było już, lub jeszcze będzie

powiedziane.

Czy takie utożsamianie się z innym człowiekiem jest dowodem miłości?

Czy obejmuje ono odkrywcze eksperymentowanie? Czy może odwrotnie,

wszelkie utożsamianie się kładzie kres miłości i samodzielnemu

odkrywaniu? Wszak identyfikowanie się z czymkolwiek bądź jest formą

posiadania, stwierdzaniem własności, a czyż uczucie posiadania nie jest

zaprzeczeniem miłości? Uważać coś za swą własność to upewnić się w

poczuciu bezpieczeństwa, otaczać się murem, który nas chroni i czyni

niedosięgalnym. W każdym utożsamianiu się kryje się zawsze mniej lub

bardziej subtelny opór, a czyż miłość jest rodzajem samoobronnego

oporu? Czy miłość może w ogóle istnieć tam gdzie jest samoobrona?

Miłość jest bezbronna, giętka, odbiorcza, jest najwyższą wrażliwością, a

identyfikowanie się niweczy wszelką wrażliwość; nie idzie ono nigdy w

parze z miłością, jedno wyklucza drugie. Identyfikowanie się z

czymkolwiek bądź jest w samym swym założeniu procesem myślowym,

który dąży do zabezpieczenia się i ekspansji; w tym procesie stawania się

czymś, człowiek musi bronić się i sprzeciwiać, posiadać i odrzucać; może

w nim zdobyć więcej sprytu i twardości, ale cóż to ma wspólnego z

miłością? Utożsamianie się niweczy wolność, a tylko w pełnej swobodzie

może istnieć ta najwyższa forma wrażliwości jaką jest miłość.

Czy identyfikowanie się z czymś jest potrzebne aby móc odkrywać i

eksperymentować? Czy sam akt poddania się czemuś, czy komuś, nie

ucina wszelkiej możliwości dociekliwego badania ? Nie można doznać

szczęścia jakie rodzi się z prawdy, gdy nie eksperymentujemy w

odkrywaniu siebie. A identyfikowanie się uniemożliwia odkrywczość; jest

ono jedną z odmian lenistwa; jest jakby doświadczaniem zastępczym -

poprzez kogoś innego - a więc czymś sztucznym i nieprawdziwym.

Aby móc samemu doświadczać, trzeba skończyć z wszelkim

utożsamianiem się, jak i ze strachem; lęk uniemożliwia prawdziwe

doznania. A u podłoża wszelkiego utożsamiania się - z człowiekiem,

grupą, ideologią, czy teorią - kryje się zawsze strach. Lęk zawsze się

czemuś przeciwstawia, coś tłumi, budzi chęć samoobrony; a w tym stanie

czyż można się puścić na nieznane morza? Nie da się znaleźć prawdy i

szczęścia jeżeli nie podejmiemy takiej odkrywczej wędrówki, badając

drogi i działania naszego "ja". Wszak nie można odpłynąć od brzegu

stojąc na kotwicy. Utożsamianie się jest schronem. A wszelkie schronienie

wymaga obrony; a to, co jest bronione niszczeje szybko. Identyfikowanie

się z czymkolwiek sprowadza nieodmiennie swe własne zniszczenie; stąd

powstają ustawiczne starcia i konflikty pomiędzy różnymi wiernościami.

Im bardziej staramy się utożsamić z czymś albo odwrotnie walczymy

przeciw temu, tym większe powstają w nas przeszkody ku rozumieniu.

Gdy jasno zdamy sobie sprawę z całego procesu utożsamiania się z

różnymi, zarówno zewnętrznymi jak wewnętrznymi, czynnikami i

zrozumiemy że jego zewnętrzne wyrazy są tylko projekcją naszej własnej

wewnętrznej chęci i potrzeby, dopiero wówczas prawdziwe odkrywanie i

radość stają się możliwe. Ale człowiek, który się z czymś na stałe

utożsamił, nigdy nie pozna wolności. A tylko w wolności jawi się Prawda.

Przed paru dniami przyszło do mnie trzech świątobliwych egoistów.

człowiekiem, który się wyrzekł świata); drugi

orientalistą, a zarazem wyznawcą wszechludzkiego braterstwa; trzeci

pracował z całym przekonaniem nad urzeczywistnieniem wspaniałej

utopii. Każdy z nich był całkowicie oddany swej pracy i patrzył z góry na

działalność i postawę życiową innych ludzi, każdy też czerpał natchnienie

i siły z własnych przekonań. Wszyscy trzej byli namiętnie przywiązani do

swych poglądów, a w każdym na swój sposób zaznaczała się dziwna

bezwzględność.

Mówili mi - zwłaszcza ów utopista, - iż gotowi są wyrzec się wszystkiego

dla swych przekonań, nawet siebie i przyjaciół poświecić. Byli na pozór

łagodni i skromni - najbardziej ten od braterstwa - a jednak była w nich

jakaś twardość, nieczułość serca i owa szczególna nietolerancja,

właściwa ludziom którzy się czują czymś lepszym od innych. Uważali się

za wybranych, którzy są powołani do wskazywania drogi innym bowiem

sami posiedli wiedzę i są pewni swej słuszności.

Chodzi o to, by wywołać w nas samych, a przez to i w naszym życiu, całkowitą rewolucję, która

nie ma nic wspólnego z istniejącą strukturą społeczną. Społeczeństwo z jego nie kończącymi się wojnami to coś

przerażającego, bez względu na to, czy agresja ma charakter ofensywny czy defensywny. Potrzeba nam czegoś

całkowicie nowego, rewolucji, przemiany w samej psychice. Stary umysł nie może żadną miarą rozwiązać

problemu międzyludzkich stosunków. Stary umysł jest azjatycki, europejski, amerykański albo afrykański. Pytamy

więc, czy jest możliwe dokonanie zmiany w samych komórkach mózgu?

Teraz, gdy zrozumieliście siebie lepiej, zapytajmy siebie samych jeszcze raz, czy możliwe jest dla ludzkiej istoty

prowadzącej swe codzienne życie w tym brutalnym, pełnym gwałtu, bezlitosnym świecie, w świecie, który jest

coraz bardziej sprawny, a wskutek tego coraz bardziej bezlitosny, czy jest dla istoty ludzkiej możliwe dokonanie

rewolucji nie tylko w jej zewnętrznych stosunkach, ale w całej dziedzinie jej myślenia, uczuć, działania i

reagowania? Każdego dnia oglądamy lub czytamy o przerażających rzeczach, które dzieją się w świecie jako

skutek gwałtów i przemocy człowieka. Stwierdzisz może: "Nic na to nie mogę poradzić" albo: "Jakże ja mogę

wpłynąć na ten świat?" Sądzę, że możesz wpłynąć na świat, jeśli nie ma w tobie skłonności do gwałtu, jeśli

każdego dnia wiedziesz życie pełne pokoju, życie bez współzawodnictwa, ambicji, zawiści, życie, które nie rodzi

wrogości. Mały płomyk może się zmienić w płomień. Doprowadziliśmy świat do obecnego stanu chaosu przez swą

egocentryczną działalność, przez swe przesądy i uprzedzenia, przez swe nienawiści i nacjonalizm. Gdy mówimy,

że nie możemy nic na to poradzić, akceptujemy bezład w nas samych jako nieunikniony. Rozszczepiliśmy świat na

części, a jeśli my sami jesteśmy rozbici, pokawałkowani, to również nasze stosunki ze światem są porozbijane.

Natomiast gdy działając, działamy całkowicie, wówczas nasze stosunki ze światem ogarnia rewolucja.

W końcu każdy ruch, który jest coś wart, każde działanie mające głębokie znaczenie, muszą zacząć się w

każdym z nas. Muszę się najpierw sam zmienić, muszę poznać, jaka jest natura moich stosunków ze światem. W

samym tym poznawaniu jest działanie, dlatego ja sam, jako istota ludzka żyjąca w świecie, wnoszę odmienną

jakość, a jakością tą jest, jak sądzę, jakość religijnego umysłu.

Umysł religijny jest czymś całkowicie różnym od umysłu wierzącego w religię. Nie możecie być religijni, a

równocześnie być hindusami, muzułmanami, chrześcijanami czy buddystami. Umysł religijny nie szuka wcale, nie

eksperymentuje z prawdą. Prawdy nie może dyktować wasza przyjemność ani ból, wasze uwarunkowanie hindusa

czy wyznawcy jakiejkolwiek innej religii. Umysł religijny jest stanem umysłu, w którym nie ma strachu, a zatem i

wiary w cokolwiek, lecz tylko to, co jest – co teraz jest.

W umyśle religijnym pojawia się ów stan milczenia, który już omawialiśmy, a który nie jest wytworem myśli, lecz

wynikiem czujnej świadomości będącej medytacją, w której nieobecny jest podmiot medytujący. Milczenie, w

którym nie ma konfliktu, jest stanem energii. Energia jest działaniem i ruchem. Wszelkie pragnienie jest energią.

Wszelka myśl jest energią. Wszelkie życie jest energią. Jeśli tej energii pozwala się płynąć bez jakichkolwiek

przeszkód, bez tarcia i bez konfliktu, to energia ta jest bezgraniczna, nieskończona. Gdy nie ma tarcia, nie ma

ograniczenia energii. To tarcie narzuca energii ograniczenie. Dlaczego wobec powyższego istota ludzka, mimo że

już to zrozumiała, wciąż powoduje tarcie w przepływie energii? Dlaczego wprowadza tarcie w tym ruchu, który

nazywamy życiem? Czy czysta energia, bez ograniczeń, jest dla niej tylko pojęciem? Czy nie ma realnego bytu?

Potrzebujemy energii nie tylko po to, by dokonać w sobie całkowitej rewolucji, ale także w celu badania,

przyglądania się, działania. Jeżeli w jakichkolwiek naszych stosunkach istnieje tarcie, czy to między mężem a

żoną, mężczyzną a mężczyzną, czy to między jednym a drugim społeczeństwem, jednym i drugim krajem lub jedną

a drugą ideologią, jeśli istnieje jakiekolwiek wewnętrzne tarcie lub konflikt w dowolnej postaci, choćby najmniejszy,

to następuje utrata energii.

Jeżeli istnieje luka czasowa pomiędzy obserwatorem a obserwowanym przedmiotem, powoduje ona tarcie, a

zatem stratę energii. Energia osiąga swój szczyt, gdy obserwator jest przedmiotem obserwacji. W tym stanie nie

ma luki czasowej. Energia działa wtedy bez strat i znajduje sobie własne ujście, bo wówczas nasze "ja" nie istnieje.

Potrzeba nam ogromnego zasobu energii, aby zrozumieć zamieszanie, w którym żyjemy. Poczucie, że "muszę

coś zrozumieć", daje nam potrzebną do zrozumienia siłę życiową. Ale zarówno poszukiwanie, jak i odkrywanie

wymagają czasu. Stopniowe eliminowanie uwarunkowań umysłu nie jest, jak widzieliśmy, właściwą drogą. Czas nie

jest drogą. Czy jesteśmy starzy czy młodzi, teraz można całemu procesowi życia nadać inny wymiar. Nie jest drogą

szukanie przeciwieństwa tego, czym jesteśmy, ani też sztuczna dyscyplina narzucona nam przez jakiś system,

nauczyciela, filozofa czy kapłana. Wszystkie te metody są dziecinne. Gdy to zrozumiemy, zadamy sobie pytanie,

czy możemy natychmiast przełamać wszystkie uwarunkowania stuleci i nie popaść jednocześnie w inne

uwarunkowania? Czy możemy być wolni tak, aby umysł mógł się całkowicie odnowić, być wrażliwi, czujni,

intensywni, pojętni? Oto nasz problem. Nie ma innego problemu, bowiem nowy umysł może podołać każdemu

problemowi. Oto jedyne pytanie, które musimy sobie zadać.

Ale my nie zadajemy pytania sobie. Pragniemy, by nam to powiedziano. Jedną z najdziwniejszych cech

struktury naszej psychiki jest to, że chcemy, aby nam wszystko powiedziano. Jesteśmy owocem propagandy

dziesięciu tysięcy lat. Pragniemy, aby ktoś inny potwierdził naszą myśl. Tymczasem zadawanie pytań jest pytaniem

samego siebie. To, co ja mówię, ma bardzo małą wartość dla was. Zapomnicie o tym.

Być może zapamiętacie, będziecie jednak powtarzać pewne zdania, porównywać to,

 ale wtedy nie spojrzycie prosto w twarz swemu własnemu życiu. A tylko to ostatnie ma znaczenie. Wasze

życie, wy sami, wasza znikomość, płytkość, brutalność, skłonność do gwałtu, chciwość, ambicja, codzienna udręka

i nie mający końca smutek – oto co musicie zrozumieć i nikt na całej ziemi ani w niebie nie wybawi was od tego.

Tylko wy sami możecie to uczynić.

Widząc to wszystko, co się dzieje w waszym codziennym życiu, podczas waszych codziennych zajęć, gdy

chwytacie za pióro, gdy mówicie, że wybieracie się na przejażdżkę, lub gdy samotnie przechadzacie się po lesie –

czy potraficie jednym tchem, w jednym spojrzeniu rozpoznać, kim jesteście? Jeśli poznacie siebie takimi, jakimi

jesteście, to zrozumiecie całą strukturę ludzkich przedsięwzięć, złudzeń, obłudy czy poszukiwań. Aby tego

dokonać, musicie być ogromnie rzetelni w stosunku do siebie samych. Gdy działacie według swoich zasad,

wówczas nie jesteście uczciwi. Działając zgodnie z tym, co według was powinniście robić, nie jesteście sobą. Mieć

ideały to głupota. Jeśli macie jakieś ideały, wierzenia lub zasady, to nie możecie żadną miarą spojrzeć na siebie

bezpośrednio. Czy potraficie więc być całkowicie wyciszeni, całkowicie spokojni, bez myśli i bez strachu, a

zarazem niezwykle, namiętnie żywotni?

Ten stan umysłu, kiedy nie jest on już zdolny do starania się o coś, oznacza umysł prawdziwie religijny. W tym

stanie umysłu możecie dotrzeć do tego, co jest nazywane prawdą, rzeczywistością, szczęściem. Bogiem, pięknem

lub miłością. Tego stanu nie można zaprosić do siebie. Proszę, zrozumcie ten prosty fakt. Nie można tego stanu

zaprosić, nie można go szukać, bo umysł jest zbyt ograniczony, za mały, uczucia są zbyt liche, sposób waszego

życia jest zbyt powikłany, by zaprosić coś tak ogromnego, niezmierzonego, do swego małego domku, do tego

małego zakątka życia, zdeptanego i zaplutego. Nie możecie tego stanu zaprosić. Aby coś zaprosić, trzeba to znać,

a wy nie potraficie tego poznać. Ktokolwiek powie "znam", nie zna tego. Gdy mówicie, że znaleźliście, nie

znaleźliście. Gdy twierdzicie, że czegoś doświadczyliście, nie doświadczyliście tego. Wszystko to są tylko sposoby

wyzyskiwania drugiego człowieka, przyjaciela lub wroga.

Powstaje więc pytanie, czy możliwe jest dojście do tego stanu umysłu bez zapraszania go, czekania na niego,

szukania czy badania go? Czy może się to stać tak, jak zjawia się powiew zimnego wiatru, gdy zostawicie otwarte

okno? Nie można zaprosić wiatru, ale musicie zostawić otwarte okno. Nie znaczy to przecież, że czekacie. To nie

znaczy, że musicie się otworzyć, aby otrzymać. Byłby to tylko inny rodzaj myśli.

Czy zadaliście sobie kiedykolwiek pytanie, dlaczego ludziom brakuje tego stanu umysłu? Rodzą dzieci,

utrzymują stosunki seksualne, starają się być delikatni, potrafią dzielić się po koleżeńsku, żyć w przyjaźni i

solidarności, lecz dlaczego nie są w tym stanie umysłu? Czy nie zastanawialiście się, idąc leniwie brudną ulicą,

przebywając na wakacjach nad brzegiem morza, przechadzając się po lesie wśród ptactwa, drzew, strumieni i

zwierząt – czy nie przyszło wam nigdy na myśl pytanie, dlaczego człowiek, który żyje od milionów lat, nie osiągnął

tego stanu umysłu, tego niezwykłego, nieprzemijającego kwiatu? Dlaczego wy, ludzie tak zdolni, sprytni,

inteligentni, ciągle współzawodniczący z sobą, dysponujący tak cudowną technologią, że sięga ona już niebios,

dostaje się pod ziemię i w głębiny mórz, wynajduje mózgi elektroniczne – dlaczego nie osiągnęliście tej jedynej

rzeczy, która ma sens? Nie wiem, czy kiedykolwiek zastanowiliście się poważnie, dlaczego wasze serce jest puste.

Jaka byłaby twoja odpowiedź, gdybyś zadał sobie to pytanie, twoja szczera odpowiedź, bez wykrętów?

Odpowiedź twoja zależałaby od intensywności zadawania sobie tego pytania i od stopnia ponaglenia. Tobie jednak

brakuje intensywności i nic cię nie nagli, a to dlatego, że nie ma w tobie energii, tej energii, która jest żarliwością.

Nie możesz znaleźć żadnej prawdy bez tej żarliwości, bowiem to za nią stoi pasja – ale pasja, w której nie kryje się

żaden brak. Żarliwość, pasja – to cechy raczej przerażające, bo jeśli je masz, to nigdy nie wiesz, dokąd cię

poniosą.

Może więc strach jest przyczyną, dla której nie masz tej energii żarliwości, wystarczającej, aby odkryć siebie?

Dlaczego brak ci cechy miłości, dlaczego nie ma w twoim sercu płomienia? Gdybyś zbadał swój umysł i serce

bardzo dokładnie, wiedziałbyś, dlaczego ci tego brak. Jeśli będziesz żarliwy w swym dociekaniu i odkrywaniu,

dowiesz się tego. Tylko poprzez całkowitą negację, która jest najwyższą formą pasji, rodzi się stan będący

miłością. Miłości nie da się hodować, podobnie jak nie można hodować pokory. Pokora zjawia się, gdy kończy się

zarozumialstwo. Wtedy nie zdajesz sobie sprawy z tego, co znaczy być pokornym. Człowiek, który wie, co to

znaczy, jest próżny. Tym samym dopiero wtedy, gdy cały swój umysł, serce, nerwy, oczy, całą swą istotę

poświęcisz dla sprawy odnalezienia drogi życia, zobaczenia tego, co teraz jest, i wyjścia poza to, dla zupełnej,

całkowitej negacji życia, jakie prowadzisz, a przez to i dla zaprzeczenia brzydocie i brutalności tego życia, dopiero

wtedy narodzi się nowe. I nigdy się o tym nie dowiesz. Człowiek, który wie, że milczy, który wie, że kocha, nie wie,

ani co to jest milczenie, ani co to jest miłość.