Universum

Emocje silnie wpływają na wydzielanie soków trawiennych. Błona śluzowa żołądka wytwarza barierę ochronną przed silnymi Substancjami chemicznymi, takimi jak kwas solny, lecz gdy ta naturalna osłona ulegnie uszkodzeniu, żołądek dosłownie sam zaczyna się częściowo trawić. Tworzy się wtedy otwarta, bardzo wolno gojąca się rana, zwana wrzodem trawiennym. Wrzody często pojawiają się w okresach stresów. Ludzie podatni na wrzody - z tak zwaną osobowością wrzodową - zwykle mężczyźni, żyją w nieustannym pośpiechu, są zapracowani, uparci, krytyczni, wytrwali, uczuciowi, skłonni do zamartwiania się. Zwykle też dużo palą, nadużywają alkoholu i nie dbają o to, co jedzą. Ponieważ sami wyniszczają się pracą, nic dziwnego, że ich żołądki robią to samo. Przyczyną pojawienia się wrzodów mogą być też inne czynniki, na przykład rodzinna skłonność do tej choroby, czy zerowa grupa krwi; dokładne powody ciągle są przedmiotem badań. Łagodne wrzody trawienne można wyleczyć łącząc umiarkowaną dietę złożoną z mleka i środków zobojętniających kwas solny z powstrzymaniem się od spożywania alkoholu, kofeiny oraz palenia tytoniu. Mimo tych środków zaradczych choroba ma tendencję do nawrotów, a jeśli wrzody nie są właściwie leczone może dojść do przedziurawienia ściany żołądka („perforacja" wrzodu), co może skończyć się śmiercią pacjenta. Nie jest znany żaden konkretny środek zapobiegawczy. Oznacza to, że tzw. wrzodowcy powinni do końca życia przestrzegać diety i skrupulatnie unikać alkoholu, kofeiny i papierosów. Niestety często okazuje się to dla nich dość trudne. Ponieważ obserwują siebie uważnie przez cały czas, nakłanianie ich, żeby byli jeszcze ostrożniejsi tylko sprawę pogarsza. Czasami rezygnacja z alkoholu i papierosów, jedynego sposobu odprężenia się, wywołuje u tych Judzi tyle napięcia, iż w rzeczywistości wrzody gorzej reagują na leczenie. Choroba wrzodowa ma również tendencję do zaostrzania się w okresach, gdy osoba na nią podatna jest silnie zdenerwowana, niezależnie od tego, jak była ostrożna.

Zaburzenia czynności żołądka i jelit występują bardzo często i są ściśle związane z sytuacjami dnia codziennego. Każdy, kto doświadczył skurczów żołądka w sytuacji stresowej wie doskonale, że układ nerwowy i układ trawienny są ze sobą ściśle powiązane. U dorosłych cały przewód pokarmowy jest bogato unerwiony przez autonomiczny układ nerwowy, czyli tę jego część, która reguluje się automatycznie. Poza tym, w przewodzie pokarmowym odkryto również pewną liczbę hormonów (gastrynę, sekretynę, glukagon, somatostatynę i pół tuzina innych) obecnych też w układzie nerwowym. Dokładna rola tych hormonów nie jest jeszcze znana. Dane te potwierdzają istnienie związku pomiędzy systemami neuro-endokrynologicznym i trawiennym. Tłumaczy to dobrze znany wszystkim lekarzom fakt, że wiele problemów z trawieniem ma podłoże psychosomatyczne. Stan psychiczny może zatem sprzyjać pojawieniu się choroby wrzodowej, podrażnienia jelit, zapalenia jelita grubego lub okrężnicy. Ze względu na to, że problemy emocjonalne co najmniej zwiększają te powszechnie spotykane dolegliwości, ludzie z patologią przewodu pokarmowego najczęściej nie mogą oczekiwać poprawy, dopóki ich emocje w życiu codziennym są zakłócone. Objawy chorób można złagodzić, jeśli się stosuje oszczędzającą dietę, leki uspokajające, środki zobojętniające kwas solny i inne leki, lecz nawet gdy przeprowadzi się zabieg chirurgiczny i usunie uszkodzone części przewodu pokarmowego, nawrotu choroby nie można wykluczyć przez lata, często do końca życia.

Wszelkiego rodzaju zmęczenie - znudzenie, apatia, ociężałość, brak energii, utrata ambicji, brak sił - jest jednym z najczęstszych objawów, z jakimi pacjenci zgłaszają się do gabinetu lekarskiego. Objawy przemęczenia mogą towarzyszyć wielu różnym schorzeniom, między innymi przewlekłym infekcjom, niewydolności krążenia oraz chorobom osłabiającym organizm, takim jak nowotwory złośliwe. Ludzie uzależnieni od tytoniu, alkoholu i narkotyków odczuwają zmęczenie, gdy zaczynają odzwyczajać się od nałogu. W takich sytuacjach zmęczenie nie jest głównym problemem medycznym. Towarzyszy wtedy podstawowemu schorzeniu i jest często związane z bardziej niepokojącym, dominującym objawem, na przykład z dusznością. Zmęczenie może pojawić się u każdego pod wpływem przepracowania i braku odpowiedniego odpoczynku. Przepracowanie niekoniecznie jest fizyczne; stałe przepracowanie umysłowe również prowadzi do przemęczenia. Osoby nim dotknięte nie muszą uskarżać się na zmęczenie jako takie. Zamiast niego mogą pojawić się objawy zdenerwowania, bezsenności i drażliwości. Zjawisko to ma nieraz szkodliwy wpływ na organizm, który poza tym jest zdrowy. Może prowadzić do utraty z tkanki mięśniowej złożonego węglowodanu zwanego glikogenem i gromadzenia się we krwi toksycznych substancji chemicznych, takich jak kwas mlekowy. Rzecz interesująca, naukowcy stwierdzili, że przetoczenie krwi zwierzęcia zmęczonego zwierzęciu wypoczętemu wywołuje wszystkie objawy zmęczenia. Sugeruje to, iż objawy przemęczenia pojawiają się pod wpływem działania toksyn uwolnionych do krwioobiegu przez mięśnie i inne narządy. Istnieje wystarczająco dużo danych klinicznych wskazujących na to, że przemęczenie zmienia przemianę materii danego człowieka. Zmęczeni pacjenci często mają przyśpieszony oddech, szybszy puls, rozszerzone źrenice i podwyższone ciśnienie krwi. Analiza krwi może wykazać zwiększoną liczbę białych ciałek. Wszystkie te objawy fizjologiczne są dokładnym przeciwieństwem tego, co zachodzi u osób pogrążonych w głębokim śnie lub odpoczywających poprzez uspokajającą medytację, lecz w stanie czujności. Mimo że procesy fizjologiczne po ciężkiej pracy są przyspieszone, przemęczenie najwyraźniej nie wzmaga aktywności. Ludzie dotknięci przewlekłym zmęczeniem nie potrafią pracować tak dużo lub tak dobrze jak normalnie; czują się niezdolni, żeby radzić sobie w zwyczajnych sytuacjach życiowych i podejmować właściwe decyzje. Ta niezdolność do realistycznej oceny sytuacji prowadzi do typowych oznak irracjonalnego zachowania i nadmiernej drażliwości. Gdy przemęczenie jest symptomem wtórnym, związanym z podstawowym schorzeniem nietrudno jest mu zaradzić, ponieważ leczenie dotyczy właściwej choroby. Problem pojawia się wtedy, gdy to przemęczenie jest główną dolegliwością i badanie nie może ujawnić żadnej choroby, która by je usprawiedliwiała. W takich przypadkach, lekarz zwykle znajduje inne oznaki, takie jak nerwowość, depresja, brak apetytu, utrata popędu seksualnego, bóle głowy, bezsenność, nadmierna drażliwość oraz niezdolność do koncentracji. U pacjentów z takimi dolegliwościami, przyjętych do szpitala z powodu „wyczerpania", w końcu, w większości przypadków rozpoznaje się nerwicę lękową lub depresję. W jednym z badań klinicznych u 75% takich pacjentów rozpoznano nerwicę lękową, u 10% - depresję, a u pozostałych wiele różnych zaburzeń psychicznych i fizycznych. Wysunięto kilka teorii, aby wyjaśnić powstawanie przemęczenia u ludzi, którzy poza tym są zdrowi. Silne emocje, takie jak lęk, mogą wywołać uwolnienie się do krwi substancji chemicznych (np. kortyzolu i adrenaliny), co z kolei może prowadzić do gromadzenia się toksycznych produktów przemiany materii. Toksyny te, obecne we krwi, wywołują potem zewnętrzne objawy przemęczenia. Tak zwana trema, następstwo silnego lęku i niepokoju, jest jednym z przykładów tego zjawiska. Ta silna emocja wywołuje poczucie osłabienia fizycznego, niezdolności do działania, zakłopotanie, a w końcu wyczerpanie. Teoria ta tłumaczy osłabienie spowodowane silnymi emocjami, lecz nie wyjaśnia, dlaczego przemęczenie pojawia się też towarzyszących mu epizodów emocjonalnych. Niektórzy psychologowie sugerują, iż przemęczenie pojawia się jako sygnał ostrzegawczy i że jego objawy stanowią mechanizm samoobrony. Gdy pewna określona postawa lub działanie staje się zbyt intensywne czy zbyt uporczywe i dlatego trzeba je zmienić, jako środek samoobrony pojawiają się objawy przemęczenia. Są one sygnałem, że coś poważniejszego się dzieje. Niektórzy psychologowie wysuwają przypuszczenie, iż nosimy w sobie mnóstwo postaw i poglądów, które są nie do przyjęcia. Poglądy te tłumimy, to znaczy, nie ujawniamy ich, co wymaga wydatkowania siły umysłowej, często zwanej przez psychologów „energią psychiczną'. Wysiłek tłumienia może być na tyle duży, że wyczerpie nasz zasób energii psychicznej i wtedy pojawiają się fizyczne oznaki przemęczenia. Inni psychologowie utrzymują, że przemęczenie nie jest mechanizmem samoobronnym, lecz pochodzi jednak z podświadomości, w tym przypadku, z podświadomej niechęci do aktywności, niezależnie od przyczyny, jaka się za tym kryje. Wbrew tym, czasami całkowicie sprzecznym teoriom, pewne spostrzeżenia są zupełnie oczywiste. Przemęczenie zdaje się częściej występować u ludzi nie mających określonego celu w życiu. Pojawia się u tych, którzy mają zbyt dużo wolnego czasu, którzy są znudzeni lub utknęli w monotonii codziennego życia. Gdy ludzie ci znajdą okazję do wyjścia z rutyny swoich zajęć i zajmą się czymś nowym, co da im określony cel, przemęczenie na ogół automatycznie mija. Ogarnia ich optymizm i entuzjazm, a to, że kiedykolwiek byli przemęczeni nawet im nie przyjdzie na myśl A zatem przemęczenie można z powodzeniem zaliczyć do kategorii problemów postawy. Z mojej praktyki wynika, iż najczęstszymi przyczynami przemęczenia są: nuda, brak zainteresowań i brak entuzjazmu. Przyczyny te związane są z określonym stanem umysłu, a ich przeciwieństwa są równie konkretne. Ciekawość, entuzjazm i zapał do życia są normalnymi przejawami prawdziwego zdrowia. Omówimy je, gdy dowiemy się więcej na temat zdrowia, stanu, który możemy tworzyć