Universum

Jak dotąd odkryłeś dwie perspektywy myślowe: asocjację oraz dysocjację. Dowiedziałeś się, że wykorzystując je we właściwy sposób, możesz wprowadzić istotne zmiany w swoim życiu.
Po pierwsze, chcielibyśmy nadać nowe nazwy asocjacji i dysocjacji. Bycie zasocjowanym może również oznaczać bycie w pozycji Ja" (ang. in self position). Doświadczasz świata, oglądając go własnymi oczami, czując reakcje własnego organizmu i myśląc o sprawach w kontekście własnych wartości i za pośrednictwem własnych filtrów umysłowych. Pozycja Ja" to jedna z perspektyw świata. Dysocjacja zapewnia Ci drugą perspektywę, w której jesteś obserwatorem przypatrującym się samemu sobie. To neutralny, zdystansowany punkt widzenia. Pozwala Ci on obserwować sytuację w sposób obiektywny.
Trzecia, nowa perspektywa, którą chcieliśmy Ci zaoferować, to bycie na miejscu innego (ang. in other positions) — doświadczasz wówczas tego, co czuje ktoś inny. Umiejętność stawiania się na miejscu innego jest szczególnie ważna i przydatna, gdy uczestniczysz w kłótni lub dyskusji z kimś — umożliwia ona dosłownie spojrzenie na sytuację czyimiś oczami. Postrzeganie jakiejś sytuacji tak, jak widzi ją ktoś inny, nie oznacza, że musisz zaakceptować taką perspektywę lub zrezygnować z własnego punktu widzenia. Dzięki takiemu spojrzeniu możesz uzyskać dodatkowe informacje, których potrzebujesz, żeby znaleźć „wspólny grunt" stanowiący punkt wyjścia dla rozwiązania problemów, które Was podzieliły.
Bycie na miejscu innego to jak bycie wewnątrz czyjegoś doświadczenia — niekiedy takie podejście nazywane jest empatią. To punkt widzenia, który przyjmujesz, gdy wczuwasz się w rolę innej osoby i doświadczasz czegoś, patrząc jej oczami, posługując się jej filtrami emocjonalnymi, także pamiętając o jej doświadczeniu życiowym i aktualnym stanie organizmu. Przyjęcie pozycji innego jest czymś, co ludzie robią w sposób naturalny i automatyczny, gdy kogoś kochają. To cudowne uczucie jedności i bycia razem wynika po części właśnie z tego rodzaju umiejętności dostrzegania poglądów, pragnień i sposobu widzenia świata ukochanej osoby.
Gdy prosimy kogoś, aby spojrzał na coś z naszej perspektywy, wymagamy, aby przyjął pozycję innego — nasz punkt widzenia konkretnego problemu — i postarał się zrozumieć emocje, jakie wywołuje w nas określona kwestia. Prosimy go, by posłużył się głęboką empatią, starając się czuć to, co my sami odczuwamy. Bardzo niewiele osób uczy się to robić w sposób dogłębny i spójny, mimo że umiejętność przyjęcia perspektywy innego oferuje potężną, nową perspektywę umożliwiającą analizę naszego zachowania lub ocenę dowolnej sytuacji.
Aby lepiej uświadomić sobie, czym jest pozycja innego, pomyśl, że znajdujesz się w sali kinowej i oglądasz ulubiony film — oczywiście wczuwasz się w emocje postaci i w wyobraźni zajmujesz jej miejsce."jeżeli na przykład ktoś jest ścigany, odczuwasz wszystko to, czego doświadcza osoba ścigana: pocą Ci się ręce, a serce wali jak młot, mimo tego, że siedzisz bezpiecznie w kinie. Wtedy naprawdę zajmujesz miejsce innego.
Odnoszący sukcesy aktorzy znani są z łatwości wczuwania się w graną postać i stawania się inną osobą. Pewien znany aktor powiedział, że w wyobraźni faktycznie stawał się graną postacią. Patrzył na świat w inny sposób, inaczej go rozumiał, a nawet spontanicznie postępował w sposób, który niekoniecznie odpowiadał jego stylowi bycia, ale z pewnością odpowiadał stylowi granej postaci.
Gandhi napisał, że przygotowując się do negocjacji, starał się patrzeć na sytuację oczami hindusów, muzułmanów i Brytyjczyków. Myślał o konkretnych osobach, które jego zdaniem reprezentowały poszczególne punkty widzenia, i starał się naśladować ich postawę ciała, aby w pełni zrozumieć ich sposób myślenia i poglądy dotyczące poszczególnych problemów.
Jedna z osób, które pracowały z Gandhim, powiedziała, że przed jedną z rund negocjacji Gandhi chodził po domu z rękoma złożonymi jak Brytyjczyk, z którym miał się spotkać, jednocześnie rozmyślając o wszystkich jego interesach. Jest to oczywiste odniesienie do pozycji innego. Gandhi powiedział również, że zastanawiał się, jak na wyniki negocjacji zareaguje świat — przyjmował perspektywę obserwatora — jeszcze zanim je zaproponował. Wiele jego mądrości wynikało z umiejętności patrzenia na sprawy z różnych perspektyw. Gdy przyjmujesz pozycję innego, uzyskujesz nowe, użyteczne informacje dotyczące tego, czego w danej sytuacji doświadcza inna osoba.
Być może najlepszym sposobem na uświadomienie sobie, jak ważna jest pozycja innego, jest wyobrażenie sobie sytuacji, w których tego rodzaju perspektywa nie występuje. Pomyśl, jak powszechne jest mimo wszystkich ograniczeń i szkód, jakie wyrządza, podejmowanie decyzji uwzględniających tylko jeden punkt widzenia. Na przykład firmy, które zanieczyszczają rzeki lub powietrze bądź wycinają lasy deszczowe dla krótkoterminowych zysków, podejmują decyzje uwzględniające wyłącznie ich perspektywę. Pomyśl o niegrzecznym lub despotycznym szefie, któremu być może kiedyś podlegałeś. Czyż nie miał zwyczaju podejmowania decyzji uwzględniających wyłącznie perspektywę „ja", nie myśląc o tym, co czujesz?
Prawdopodobnie jesteś w stanie przytoczyć wiele innych nieprzyjemnych przykładów z życia — sytuacji, w których ktoś nie podjął próby przyjęcia punktu widzenia innego i zrozumienia, jak to jest być tą drugą stroną. O ileż prostsze i przyjemniejsze byłyby kontakty międzyludzkie, gdyby obydwie strony naprawdę starały się uwzględniać to, co myśli i czuje druga osoba. Wykorzystaj poniższe ćwiczenie, aby rozwinąć umiejętność patrzenia na sytuację z perspektywy innego, a także postarać się zrozumieć, co myśli i czuje drugi człowiek.

Większość ludzi nie może uwierzyć w to, że intensywną reakcję na przerażające lub nieprzyjemne sytuacje można zmienić tak łatwo i szybko. Tkwi w błędnym przekonaniu, sądząc, że zmiana musi być długotrwała i męcząca. Jedyną przyczyną tego, że zmiany są zwykle powolne, jest stosowanie prymitywnych i niewłaściwych metod. Dzięki dobremu zrozumieniu i odpowiednim metodom zmiana może następować znacznie szybciej.
Tak naprawdę nie możesz zmieniać się powoli! Twój mózg uczy się bardzo szybko. Jeżeli oglądałbyś jedną klatkę filmu codziennie przez pięć lat, raczej nie byłbyś w stanie streścić komuś fabuły. Byłoby to niemożliwe — film można zrozumieć jedynie wtedy, gdy klatki następują po sobie bardzo szybko. Jak mówi Richard Bandler: „Gdy starasz się zmienić coś powoli, zachowujesz się tak, jakbyś chciał rozmawiać z kimś, wypowiadając jedno słowo dziennie".
Ludzie często pytają: „Jak często muszę wykonywać to ćwiczenie, żeby uzyskać pożądany rezultat?". Gdy raz wykonasz ćwiczenie dokładnie, nie powinieneś już musieć go wykonywać w przyszłości. Zmiana jest trwała. Nauczyłeś się nieprzyjemnego wspomnienia lub fobii bardzo szybko i równie szybko możesz nauczyć się, jak je zmienić.
Opisaliśmy i przedstawiliśmy, jakie rezultaty przynosi szybka technika zwalczania fobii, jak działa i do czego się przydaje. W NLP wszystkie techniki opisywane są tak, żeby było wiadomo, do czego się przydają i jakie przynoszą rezultaty. Równie ważne jest zwrócenie uwagi na wyniki, których nie można się po nich spodziewać, a także na obszary, w przypadku których nie należy ich stosować.
Gdybyś zastosował proces zwalczania fobii w przypadku przyjemnych doświadczeń, one również zostałyby zneutralizowane — a to w niczym by Ci nie pomogło. Gdybyś posłużył się tym procesem w przypadku wszystkich dobrych doświadczeń, które zdobyłeś, gdy byłeś związany z drugą osobą, dobre emocje zniknęłyby, a związek prawdopodobnie by się rozpadł.
Możesz w sposób użyteczny posługiwać się tą techniką w przypadku szoku lub innych traumatycznych reakcji na śmierć osoby, która była dla Ciebie ważna — tak, jak w przytoczonym powyżej przykładzie. Taka traumatyczna reakcja na śmierć całkowicie różni się od utraty wartościowego związku i wszystkich cudownych doświadczeń, jakie zdobyłeś, gdy byłeś związany z daną osobą.
Gdybyś wykorzystał proces zwalczania fobii w przypadku poczucia straty doświadczanego przez osobę pogrążoną w żałobie, nie przyniósłby on raczej żadnych rezultatów, a nawet mógłby pogorszyć stan cierpiącego, ponieważ umysłowa struktura smutku jest dokładnym przeciwieństwem struktury fobii. Osoba cierpiąca z powodu fobii asocjuje się z bardzo nieprzyjemnym wspomnieniem, osoba pogrążona w smutku dysocjuje się zaś od bardzo przyjemnych wspomnień. Ponieważ opisane powyżej dwa problemy mają dokładnie przeciwstawną strukturę, procesy służące do pozbywania się ich również muszą stanowić swoje przeciwieństwo. Tego rodzaju zestawienie daje pojęcie o niektórych innych zastosowaniach asocjacji i dysocjacji w pozostałych technikach NLP.

Chociaż ta metoda sprawdza się bardzo dobrze w przypadku niezwykle intensywnych lęków lub fobii, zdecydowanie zalecamy, abyś dokładnie nauczył się tego procesu, wykorzystując umiarkowanie napawającą lękiem sytuację.

1. Sytuacja, której się obawiasz. Poświęć chwilę i pomyśl o sytuacji, której obawiasz się w umiarkowanym stopniu. Może to być wykonanie telefonu do nowego klienta, przeprowadzenie prezentacji lub dowolna inna. Pomyśl o niej wystarczająco długo, abyś trochę zaczął się bać. Chcesz się upewnić, że uzyskasz dostęp do tej części Twojej osoby, która powoduje powstawanie lęku.

2. Sala kinowa. Teraz za pomocą wzrokowego systemu reprezentacji wyobraź sobie, że siedzisz w dużej sali kinowej. Zobacz, jak na ekranie wyświetlany jest nieruchomy kadr przedstawiający Ciebie, zaraz zanim po raz pierwszy odczułeś lęk w interesującej Cię sytuacji (jeżeli nie możesz sobie przypomnieć, kiedy po raz pierwszy odczułeś lęk, pomyśl o sytuacji, w której odczuwałeś go w sposób najbardziej intensywny).

3. Opuść ciało. Teraz wyobraź sobie, jak opuszczasz ciało i unosisz się aż do pokoju operatora, tak abyś mógł z niego wyjrzeć i zobaczyć siebie oglądającego siebie na ekranie (jeżeli cierpisz na lęk wysokości, wyobraź sobie, że zamiast przemieszczać się do pokoju operatora, po prostu cofasz się o dziesięć rzędów foteli). Pozostań w pokoju operatora, dopóki nie otrzymasz polecenia, aby go opuścić.

4. Obejrzyj film. Gdy będziesz obserwował siebie „oglądającego film o sobie", zacznij od odtworzenia czarno-białego filmu przedstawiającego to, co faktycznie wydarzyło się we wspomnianej przerażającej sytuacji — zobacz też, w jaki sposób przeżyłeś tamto doświadczenie. Oglądaj taki film z pokoju operatora, dopóki nie dotrzesz do momentu, gdy przyczyna strachu nie będzie już występować, i na podstawie tego, co zobaczysz na ekranie, będziesz mógł powiedzieć, że jesteś znów bezpieczny. W tym momencie zatrzymaj film i „na podglądzie" zobacz siebie w sytuacji, gdy traumatyczne doświadczenie już się skończyło.

5. Odtwórz film wstecz. Teraz opuść pokój operatora, zaangażuj się w scenę widoczną na ekranie i przeżyj całe doświadczenie wstecz — w kolorze, dokładnie tak, jakby czas zmienił bieg i jakbyś został wessany przez jakiś olbrzymi odkurzacz. Zrób to bardzo szybko — całość powinna trwać około półtorej sekundy. Wykonaj ten krok jeszcze kilka razy, zanim uwierzysz, że Ci pomógł. Gdy skończysz, naprawdę wstań i trochę się przejdź. Potrząśnij rękoma i weź głęboki oddech.

6. Sprawdzenie. Teraz pomyśl o swoim doświadczeniu jeszcze raz i zwróć uwagę na swoją reakcję. W umyśle oceń ją w skali 1 do 10, gdzie 10 oznacza najgorszy strach. Jeżeli intensywność lęku oceniasz na więcej niż 2, powtórz cały proces, zwracając uwagę na dokładne wykonanie wszystkich poleceń.

To ważne, abyś zachował ostrożność, sprawdzając właśnie wprowadzoną zmianę w realnym świecie. Jeżeli ną przykład obawiałeś się wysokości, możesz znaleźć miejsce znajdujące się stosunkowo wysoko, wyjrzeć przez okno i zaobserwować, jak zmienił się Twój lęk. Przetestuj się delikatnie i ostrożnie, uwzględniając osobiste bezpieczeństwo. W sytuacjach niebezpiecznych zachowaj szczególne środki ostrożności. Lęk prawdopodobnie powstrzymywał Cię przed angażowaniem się w takie sytuacje, więc nie masz zbyt dużo doświadczenia w radzeniu sobie z nimi. Niektóre sytuacje w sposób nieodłączny wiążą się z niebezpieczeństwem, a zatem ważne jest, abyś przestrzegał tych zaleceń i nauczył się, jak radzić sobie z zagrożeniem w sposób rozważny i twórczy.

.

 Gdy masz do czynienia z dowolnego rodzaju lękiem, musisz pamiętać o dwóch sprawach. Po pierwsze, niektórzy ludzie cierpiący na fobie sądzą, że jest z nimi coś nie tak — że są szaleni lub że to głupie, że się boją.

W rzeczywistości to, że reagujesz na coś w sposób lękliwy, oznacza jedynie, że Twój mózg potrafi uczyć się bardzo szybko. Fobie są zwykle skutkiem jednorazowego doświadczenia, w trakcie którego „uczymy" się reakcji. Na przykład pewna kobieta obawiała się węży, ponieważ gdy była mała, grupa dzieci rzuciła w nią wężem. Gdy tylko zobaczyła węża albo pomyślała o nim, w jakiś sposób podświadomie wyobrażała sobie, jak w jej stronę leci niebezpieczny, przerażający płaz. Wspomniane pojedyncze doświadczenie wytworzyło w niej lęk, który przetrwał ponad dwadzieścia lat. Mimo upływu lat nigdy nie zapominała o przerażeniu, gdy widziała węża. Był to przekonujący dowód świadczący o tym, że potrafi uczyć się bardzo szybko.

Drugą sprawą, o której należy pamiętać, jest to, że lęk jest formą komunikacji z podświadomością. Twoja podświadomość próbuje Cię poinformować o występowaniu niebezpieczeństwa i potrzebie wzmożenia czujności.

W następnym ćwiczeniu zatytułowanym Szybka technika zwalczania fobii powinieneś wrócić uwagę na to, aby dokładnie wykonać wszystkie polecenia. Zapewne zauważysz podobieństwa między tym ćwiczeniem a dwoma poprzednimi. Dzięki tej technice będziesz w stanie przekształcić przerażające doświadczenie w odległe wspomnienie. Metodę tę można stosować w związku z każdą sytuacją, w przypadku której chcesz pozbyć się silnych negatywnych emocji. Można ją również stosować do mniej nieprzyjemnych wspomnień. Jeśli masz do czynienia z naprawdę nieprzyjemnym wspomnieniem, możesz poprosić kogoś, aby towarzyszył Ci w trakcie wykonywania tego ćwiczenia.