Universum

Jakże uderzająco są do siebie podobne! Jedne i drugie rodzą się z niespokojnej, rozproszonej myśli. Umysł pełen niepokoju i powierzchniowej ruchliwości lubuje się w różnorodnych i ciągle zmieniających się wyrazach i działaniach; musi być wciąż czymś zajęty, pożąda coraz silniejszych wrażeń i zmiany przedmiotów przyciągających jego uwagę; a plotki i obmowy tego wszystkiego mu dostarczają. Zajmowanie się plotkami jest antytezą wrażliwości i głębszego odczuwania. Mówienie o innych, czy to źle czy dobrze, jest ucieczką od siebie, a ta z kolei staje się przyczyną rozedrgania myśli. Wszelka ucieczka jest z samej swej natury pełna niepokoju. Większość ludzi zajmuje się z upodobaniem cudzymi sprawami; wyraża się to między innymi w chętnym czytaniu niezliczonych czasopism, które zapełniają cale szpalty opisami kradzieży, zabójstw, rozwodów itp. Interesuje nas co inni o nas myślą, chcemy więc i o nich wszystko wiedzieć; liczymy się z ich opinią, stąd powstają różne, brutalne i subtelne, formy snobizmu i hołdowania autorytetom. I rozpraszamy się coraz bardziej, uzależniając się od rzeczy zewnętrznych; a wewnątrz szerzy się w nas pustka. Im więcej uwagi kierujemy ku zewnątrz, tym więcej potrzebujemy wrażeń i rozrywek, a ich wpływ czyni całą psychikę niespokojną, a myśl rozproszoną, nie zdolną do głębszych odkryć i dociekań. Zajmowanie się plotkami to wyraz rozedrgania myśli; ale samo powstrzymywanie się od nich nie dowodzi że umysł jest cichy. Cisza i spokój umysłu nie rodzą, się z jakiegokolwiek zaprzeczenia czy wyrzeczenia się, przychodzą one wraz z rozumieniem tego co jest. Aby zrozumieć to co jest trzeba być niesłychanie czujnym i ogarniać w lot każdą rzecz, bowiem to co jest nie pozostaje w bezruchu, nie jest nigdy statyczne. Większość z nas nie czułaby wcale że żyje gdybyśmy się wciąż o coś nie kłopotali i nie martwili; nieustanne borykanie się z trudnościami jest dla wielu ludzi jakby potwierdzeniem ich własnego istnienia. Po prostu nie możemy sobie wyobrazić życia bez jakiejś troski czy kłopotu, i zdaje się nam że im więcej nas pochłania jakaś sprawa, tym żywsi jesteśmy i bardziej aktywni. A przecie nieustanne naprężenie myśli zajętej jakimś problemem -najczęściej przez nią samą stworzonym - tylko nuży umysł i stępia wrażliwość. Co jest przyczyną tego nieustającego zaabsorbowania myśli jakąś trudnością lub zagadnieniem? Czy kłopotanie się, jakby cięgle przeżuwanie, trosk i zmartwień może coś pomóc i rozwiązać? Czy też odpowiedź na nurtujące nas zagadnienie przychodzi sama gdy myśl się ucisza? Ale większości ludzi spokój i cisza myśli wydają się czymś przerażającym; boją się takiej ciszy w sobie, bo któż wie co się z niej może nagle, nieoczekiwanie wyłonić, a ciągłe troskanie się o coś jest przed tym ochroną. Psychika która się obawia odkrywać w sobie nieoczekiwane musi z konieczności utrzymywać postawę obronną, a nieustanne kłopotanie się jest jej samoobroną. Powierzchniowe warstwy naszego umysłu stały się nazbyt ruchliwe i rozedrgane pod wpływem otaczających warunków, przyzwyczajeń, oraz ciągłego naprężenia; życie współczesne wzmaga tę zewnętrzną ruchliwość i rozproszenie, i to się zmienia również w formę samoobrony. Wszelka postawa obronna jest rodzajem oporu i utrudnia rozumienie. Kłopotanie się o coś jak i plotkowanie jest na pozór wyrazem żywego i głębszego zainteresowania, ale przy bliższym badaniu przekonujemy się iż wcale nie wynika z żywości odczuwania, lecz po prostu z chęci wrażeń i podniet; te wciąż się zmieniają dlatego też przedmioty naszych trosk jak i obmów są coraz to inne. Ale ta zmiana jest tylko zmodyfikowane formą tego samego. Zarówno plotki jak i zgryzoty mogą zniknąć dopiero wówczas, gdy zrozumiemy przyczyny rozproszenia myśli. Samoopanowywanie, ćwiczenia i urabianie myśli nie sprowadzą spokoju, tylko stępią i zacieśnią umysł i zmniejszą naszą wrażliwość. Ciekawość nie prowadzi do rozumienia, przychodzi ono wraz z poznawaniem siebie. Człowiek który cierpi nie jest niczego ciekaw; sama ciekawość wraz z jej spekulatywnymi odmianami, stanowi przeszkodę w samopoznaniu. Spekulacje myślowe jak i ciekawość dowodzą tylko niepokoju i rozedrgania myśli; a rozproszony choćby najzdolniejszy umysł niweczy szczęście i rozumienie.

Co jest przyczyną, że identyfikujemy się z czymś poza sobą, z grupą,

organizacją, narodem? Dlaczego nazywam siebie chrześcijaninem,

hindusem czy buddystą, albo zostają członkiem którejś z niezliczonych

sekt? Należymy do tej czy też innej, religijnej albo politycznej grupy, dzięki

tradycji lub przyzwyczajeniu, dzięki własnemu impulsowi lub przesądom,

czy też z lenistwa albo naśladownictwa. A wzorując się na innych

utożsamiamy się z daną grupą, co kładzie kres wszelkiej twórczej myśli i

rozumieniu; i człowiek staje się pionkiem w rękach partyjnego czy

religijnego kierownika, albo swego ulubionego przywódcy.

Parę dni temu ktoś powiedział iż czuje się wyznawcą Krishnamurtiego, o

kimś innym zaś wspomniał, że tamten należy do innej grupy. Ale mówiąc

to nie zdawał sobie zupełnie sprawy, co znaczy taka przynależność; a nie

był to wcale człowiek niemądry, był kulturalny, oczytany, rozsądny, nie był

też sentymentalny i nie traktował spraw emocjonalnie, raczej odwrotnie,

patrzył jasno i trzeźwo.

Dlaczegóż został wyznawca, Krishnamurtiego ? Najpierw szedł za

wzorem innych, należał do rozmaitych grup i organizacji, aż wreszcie

poczuł się nimi znużony i znalazłszy nowego człowieka stał się jego

wyznawcą i z nim się utożsamił. Ze słów jego można było wywnioskować

że swe poszukiwania uważa za skończone. Zarzucił kotwicę, i na tym

kończy swe wędrówkę odkrywczą. Wybrał i nic już nie będzie mogło

ruszyć go z tego stanowiska. Zapuści teraz wygodnie korzenie i będzie

stosował się z żarliwością do wszystkiego co było już, lub jeszcze będzie

powiedziane.

Czy takie utożsamianie się z innym człowiekiem jest dowodem miłości?

Czy obejmuje ono odkrywcze eksperymentowanie? Czy może odwrotnie,

wszelkie utożsamianie się kładzie kres miłości i samodzielnemu

odkrywaniu? Wszak identyfikowanie się z czymkolwiek bądź jest formą

posiadania, stwierdzaniem własności, a czyż uczucie posiadania nie jest

zaprzeczeniem miłości? Uważać coś za swą własność to upewnić się w

poczuciu bezpieczeństwa, otaczać się murem, który nas chroni i czyni

niedosięgalnym. W każdym utożsamianiu się kryje się zawsze mniej lub

bardziej subtelny opór, a czyż miłość jest rodzajem samoobronnego

oporu? Czy miłość może w ogóle istnieć tam gdzie jest samoobrona?

Miłość jest bezbronna, giętka, odbiorcza, jest najwyższą wrażliwością, a

identyfikowanie się niweczy wszelką wrażliwość; nie idzie ono nigdy w

parze z miłością, jedno wyklucza drugie. Identyfikowanie się z

czymkolwiek bądź jest w samym swym założeniu procesem myślowym,

który dąży do zabezpieczenia się i ekspansji; w tym procesie stawania się

czymś, człowiek musi bronić się i sprzeciwiać, posiadać i odrzucać; może

w nim zdobyć więcej sprytu i twardości, ale cóż to ma wspólnego z

miłością? Utożsamianie się niweczy wolność, a tylko w pełnej swobodzie

może istnieć ta najwyższa forma wrażliwości jaką jest miłość.

Czy identyfikowanie się z czymś jest potrzebne aby móc odkrywać i

eksperymentować? Czy sam akt poddania się czemuś, czy komuś, nie

ucina wszelkiej możliwości dociekliwego badania ? Nie można doznać

szczęścia jakie rodzi się z prawdy, gdy nie eksperymentujemy w

odkrywaniu siebie. A identyfikowanie się uniemożliwia odkrywczość; jest

ono jedną z odmian lenistwa; jest jakby doświadczaniem zastępczym -

poprzez kogoś innego - a więc czymś sztucznym i nieprawdziwym.

Aby móc samemu doświadczać, trzeba skończyć z wszelkim

utożsamianiem się, jak i ze strachem; lęk uniemożliwia prawdziwe

doznania. A u podłoża wszelkiego utożsamiania się - z człowiekiem,

grupą, ideologią, czy teorią - kryje się zawsze strach. Lęk zawsze się

czemuś przeciwstawia, coś tłumi, budzi chęć samoobrony; a w tym stanie

czyż można się puścić na nieznane morza? Nie da się znaleźć prawdy i

szczęścia jeżeli nie podejmiemy takiej odkrywczej wędrówki, badając

drogi i działania naszego "ja". Wszak nie można odpłynąć od brzegu

stojąc na kotwicy. Utożsamianie się jest schronem. A wszelkie schronienie

wymaga obrony; a to, co jest bronione niszczeje szybko. Identyfikowanie

się z czymkolwiek sprowadza nieodmiennie swe własne zniszczenie; stąd

powstają ustawiczne starcia i konflikty pomiędzy różnymi wiernościami.

Im bardziej staramy się utożsamić z czymś albo odwrotnie walczymy

przeciw temu, tym większe powstają w nas przeszkody ku rozumieniu.

Gdy jasno zdamy sobie sprawę z całego procesu utożsamiania się z

różnymi, zarówno zewnętrznymi jak wewnętrznymi, czynnikami i

zrozumiemy że jego zewnętrzne wyrazy są tylko projekcją naszej własnej

wewnętrznej chęci i potrzeby, dopiero wówczas prawdziwe odkrywanie i

radość stają się możliwe. Ale człowiek, który się z czymś na stałe

utożsamił, nigdy nie pozna wolności. A tylko w wolności jawi się Prawda.

Przed paru dniami przyszło do mnie trzech świątobliwych egoistów.

człowiekiem, który się wyrzekł świata); drugi

orientalistą, a zarazem wyznawcą wszechludzkiego braterstwa; trzeci

pracował z całym przekonaniem nad urzeczywistnieniem wspaniałej

utopii. Każdy z nich był całkowicie oddany swej pracy i patrzył z góry na

działalność i postawę życiową innych ludzi, każdy też czerpał natchnienie

i siły z własnych przekonań. Wszyscy trzej byli namiętnie przywiązani do

swych poglądów, a w każdym na swój sposób zaznaczała się dziwna

bezwzględność.

Mówili mi - zwłaszcza ów utopista, - iż gotowi są wyrzec się wszystkiego

dla swych przekonań, nawet siebie i przyjaciół poświecić. Byli na pozór

łagodni i skromni - najbardziej ten od braterstwa - a jednak była w nich

jakaś twardość, nieczułość serca i owa szczególna nietolerancja,

właściwa ludziom którzy się czują czymś lepszym od innych. Uważali się

za wybranych, którzy są powołani do wskazywania drogi innym bowiem

sami posiedli wiedzę i są pewni swej słuszności.